Ο καθηγητής του Μετσόβειου Πολυτεχνείου Χαρίλαος Ψαραύτης και το ερευνητικό τμήμα του συμμετέχουν σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συγκοινωνιακή αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό των μεταφορών στην ήπειρό μας. Κάπου εκεί υπάρχει και η Ελλαδίτσα…
Η Ελλάδα βρίσκεται μέσα σε μια σειρά πανεπιστημιακά προγράμματα, χρηματοδοτούμενα από ευρωπαϊκούς πόρους και συμμετέχει ισότιμα στη χάραξη κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής σε θέματα μεταφορών. Τα προγράμματα αυτά είναι μακρόχρονα, έχουν ερευνητικό/ συμβουλευτικό χαρακτήρα και μελετώνται από αρμόδιες επιτροπές της Κομισιόν και του Ευρωκοινοβουλίου. Όσα από αυτά είναι βιώσιμα παίρνουν το δρόμο της θεσμικής κατοχύρωσης και στη συνέχεια της επιχειρηματικής υλοποίησης. Ο καθηγητής Χαρίλαος Ψαραύτης και μια ομάδα επιστημόνων και μεταπτυχιακών φοιτητών στο ΕΜΠ αποτελούν την ελληνική ‘συμβολή’ στην έρευνα. Ποιοτική συμβολή αλλά και ουσιαστική ελπίζουμε.
Δίκτυα μεταφορών
Όταν πριν λίγες ημέρες ο Werner Hoyer πρόεδρος της European Investment Bank παρουσίαζε στην Αθήνα τη νέα χρηματοδοτική πολιτική της τράπεζάς του, στο πλαίσιο ενός ενεργειακού συνεδρίου, κανείς δεν περίμενε ότι θα αναφερόταν στις μεταφορές. Κι όμως, ο Γερμανός τραπεζίτης αναφέρθηκε στα δίκτυα μεταφορών κι ανακοίνωσε ότι σημαντικά κονδύλια απελευθερώνονται για την υλοποίηση έργων υποδομής. Το ακροατήριό του, μεταξύ των οποίων δεκάδες στελέχη κατασκευαστικών εταιρειών, αναθάρρησε. Λίγες ημέρες αργότερα ο πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος διαπραγματευόταν την απορρόφηση κονδυλίων για επανεκκίνηση των εργοταξίων στις παρατημένες εθνικές οδούς. Οι οιωνοί είναι θετικοί.
Μερικά χιλιόμετρα βορειότερα από το ξενοδοχείο όπου ο W. Hoyer κόμισε τα ευχάριστα νέα για τον ελληνικό κατασκευαστικό κλάδο, στις αίθουσες του Μετσόβειου, ο διακεκριμένος επιστήμονας Χ. Ψαραύτης μας μιλάει για τη δουλειά της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών και θυμάται στιγμές από τον πρόσφατο επιστημονικό και επαγγελματικό βίο του. Κάποια (προβλήματα που αντιμετώπισε) θέλει να τα ξεχάσει και του τα θυμίζουμε – αναγκαστικά- εμείς. Για κάποια άλλα θεωρεί τον εαυτό του περήφανο που συμμετείχε στην επίλυσή τους διαμορφώνοντας έτσι ένα νέο θεσμικό τοπίο για τις μεταφορές στην Ελλάδα.
Η συζήτησή μας ξεκίνησε από το σημαντικότερο πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη και στο οποίο συμμετέχει το ΕΜΠ κι ο Χ. Ψαραύτης. Πρόκειται για το τρίχρονο Green Corridors, ένα από τα διάφορα προγράμματα που τρέχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. « Οι προσπάθειες αυτές έχουν διττό χαρακτήρα» μας εξηγεί ο καθηγητής. «Από τη μια πλευρά στοχεύουν στο να θέσουν περιβαλλοντικά κριτήρια στην ανάπτυξη των μεταφορών, αλλά αν δεν έχεις και εμπορευματική διάσταση, αν δηλαδή δεν πειστεί η ιδιωτική πρωτοβουλία να συμμετάσχει και να υλοποιήσει τις προτάσεις αυτές, προφανώς αυτές θα πέσουν στο κενό» υποστηρίζει.
Όπως είναι φυσικό η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα κρίνεται από το κέρδος που μπορεί να προκύψει από τη μείωση του κόστους των μεταφορών. Η ύπαρξη εξωτερικού κόστος που δεν επωμίζεται ποτέ ο ιδιώτης μεταφορέας στις υποδομές (η ρύπανση, ο θόρυβος, τα ατυχήματα κ.ά.) έχει πλέον αποτιμηθεί οικονομικά από την Ε.Ε. η οποία λαμβάνει μέτρα για να γίνει ‘εσωτερίκευσή’ του στην επιχειρηματική καθημερινότητα. «Όποιος χρησιμοποιεί τις υποδομές θα πρέπει να πληρώνει όχι μόνο το κόστος των μεταφορών αλλά και ένα περιβαλλοντικό κόστος» μας επισημαίνει.
Κοινή ευρωπαϊκή πολιτική
Η Ε.Ε. προσπαθεί αυτό το διάστημα να αποσυμφορήσει τα ευρωπαϊκά δίκτυα όπου τα μποτιλιαρίσματα είναι ένα τεράστιο, καθημερινό, κόστος. Όπως μας ενημέρωσε ο Χ. Ψαραύτης, αυτό το διάστημα η Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζει τη μετατόπιση φορτίων από τα οδικά δίκτυα στο σιδηρόδρομο και τα πλοία, σε Μέσα δηλαδή περιβαλλοντικά πιο φιλικά καθώς εκπέμπουν λιγότερο CO2 ανά τονοχιλιόμετρο από τα φορτηγά. ΚΙ εδώ εδράζεται ο ρόλος του ΕΜΠ, ο ρόλος όλων των ερευνητικών κέντρων πανευρωπαϊκά. «Εμείς εξετάζουμε αυτό ακριβώς το ‘πέρασμα’ από τα οδικά Μέσα σε άλλες μεταφορικές λύσεις διαμορφώνοντας τα κριτήρια για τις επιλογές. Στο τέλος αυτού του προγράμματος τα στοιχεία που θα έχουν συγκεντρωθεί θα παραδοθούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή». Προς το παρόν υπάρχει μόνο …ενδιαφέρον καθώς οι έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη. Περιστρέφονται γύρω από την πρόσφατη (Οκτώβριος 2012) υιοθέτηση της νέα πρόταση της Κομισιόν για ένα νέο πυρήνα διευρωπαϊκών μεταφορικών δικτύων, γνωστό το Core Network. Οι πολιτική και η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία από τη μια πλευρά και η επιστημονική κοινότητα από την άλλη και στη μέση η …αγορά. Ζητάμε από τον Χαρίλαο Ψαραύτη να μας ‘αποκαλύψει’ αν μεταφέρεται γρήγορα η τεχνογνωσία από τους επιστήμονες και τις ερευνητικές ομάδες στους ‘διαδρόμους’ της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας. «Όχι τόσο γρήγορα όσο θα έπρεπε. Η Ε.Ε. χρηματοδοτεί πολλά προγράμματα, ετοιμάζει μάλιστα καινούργια με ορίζοντα το 2020. Εκτιμώ ότι τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να αξιοποιούνται» μας λέει με νόημα.
Αν και το πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχει η ερευνητική ομάδα του Χαρ. Ψαραύτη βρίσκεται σε εξέλιξη, του ζητάμε να μας δώσει μερικές παραπάνω πληροφορίες. Τα συμπεράσματα είναι πράγματι σημαντικά. Η ομάδα δημιούργησε ένα σύνολο από key performance indicators (ΚΡΙ), ένα σύστημα δεικτών που μετράνε διάφορες παραμέτρους στους υπό μελέτη διαδρόμους μεταφορών. Οι δείκτες αυτοί δεν προέκυψαν αυθαίρετα αλλά ύστερα από επαφές με ανθρώπους της βιομηχανίας και των μεταφορών, policy makers από διάφορες χώρες- μέλη. «Στην αρχή ορίσαμε αρκετούς τέτοιους δείκτες- πάνω από 20. Καταλήξαμε σε ένα μικρότερο σύνολο 5-6 δεικτών που μπορούμε να τους παρακολουθήσουμε με μεγαλύτερη ευκολία. Διαλέξαμε κάποιους corridors ως αντικείμενο της μελέτης κι εκεί πάνω κάναμε ενδεικτική έρευνα με βάση τα KPIs. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο τρίτο έτος της έρευνας και ετοιμαζόμαστε να συμμετάσχουμε στο workshop της Ισπανίας, το οποίο θα πραγματοποιηθεί μέσα στον Απρίλιο» μας είπε ο συνομιλητής μας. Στην Ισπανία θα εξεταστούν κυρίως θέματα πολιτικής: θα κατατεθούν περίπου 30 προτάσεις προς την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία, οι προτάσεις θα βαθμολογηθούν και θα επιλεγούν αυτές που αξίζει να συνεχίσουν.
Ελλάδα σταυροδρόμι
Ο Χαρ. Ψαραύτης δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος για το τοπίο των μεταφορών στην Ελλάδα και παρόλο που κάποιοι από τους διαδρόμους που μελετάει διέρχονται από την Ελλάδα, θεωρεί ότι σε γενικές γραμμές η χώρα μας είναι απομονωμένη. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα της συγκοινωνιακής απομόνωσής της θεωρεί τους σιδηροδρόμους. «Βρίσκονται στα χάλια τους, πολύ φοβάμαι πως μόνο με την Αλβανία μπορούμε να συγκριθούμε» μας λέει. «Το να μην έχει τελειώσει η εθνική οδός προς τη Θεσσαλονίκη και προς την Πάτρα, δεν είναι σοβαρή υστέρηση σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο; Η Ελβετία με ένα δύσκολο φυσικό περιβάλλον, διαθέτει ένα σύστημα μεταφορών που λειτουργεί μια χαρά. Νομίζω ότι έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας» συμπληρώνει.
Αφήνουμε για λίγο τις οδικές και τις σιδηροδρομικές μεταφορές και τις νέες ευρωπαϊκές αρτηρίες που βρίσκονται οι υπό σχεδίαση για να περάσουμε στο κατ΄ εξοχήν αντικείμενο του διακεκριμένου καθηγητή: τα λιμάνια. Εκτός από καθηγητής στο Τμήμα Ναυπηγών, ο Χαρίλαος Ψαραύτης διετέλεσε για πεντέμισι χρόνια διευθύνων σύμβουλος του ΟΛΠ, είναι μάλιστα ο δεύτερος μακροβιότερος στη θέση αυτή σε ολόκληρη τη σύγχρονη ιστορία του λιμανιού. Και φυσικά έχει προσωπική γνώμη για τα μεγάλα θέματα του Πειραιά.
Ο καθηγητής του ΕΜΠ θεωρεί ότι το μείζον ζήτημα της τρέχουσας λιμενικής πολιτικής είναι οι αποκρατικοποιήσεις και γι΄ αυτό το λόγο έχει κάποιες ενστάσεις με το μοντέλο που ακολουθείται (ή σχεδιάζεται να ακολουθηθεί) αυτό το διάστημα, δηλαδή με τη μεταβίβαση στο Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων μεριδίου του ΟΛΠ. «Αν υπολογίσουμε την τρέχουσα αξία των μετοχών, καταλαβαίνουμε ότι το πακέτο αυτό κοστίζει περίπου 70 εκατ. ευρώ. Είναι πολύ χαμηλή η τιμή αυτή…» σχολιάζει δηκτικά ο Χαρ. Ψαραύτης σε μια περίοδο που η τιμή της μετοχής του ΟΛΠ είναι λίγο πάνω από τα 10 ευρώ. Σε αντίθεση με το προωθούμενο σχέδιο ο έμπειρος συνομιλητής μας αντιπροτείνει μια νέα συμφωνία …αλά COSCO και την εξηγεί με όρους απόλυτα οικονομικούς.
«Η καθαρή παρούσα αξία του Προβλήτα 2 είναι πάνω από 600 εκατ. ευρώ. Με διαφορετικό επιτόκιο προεξόφλησης η αξία αυτή μπορεί να είναι μέχρι και 2,5 δισ. ευρώ. Το ερώτημα λοιπόν που θέτω είναι γιατί δεν ακολουθούμε το μοντέλο με την COSCO: να δώσουμε ακόμα ένα κομμάτι σε κάποιον άλλο ιδιώτη επενδυτή. Το car terminal ή το cruise terminal θα μπορούσαν να παραχωρηθούν με ανάλογο τρόπο, με διεθνή διαγωνισμό και εκμετάλλευση για ένα χρονικό διάστημα» μας λέει ο καθηγητής του ΕΜΠ. Του αναφέρουμε σχετικά τη θέση του καθηγητή Eddie Van de Voorde (συνέντευξή του δημοσιεύσαμε στο τεύχος Δεκεμβρίου 2011) για το πώς λειτούργησε το πετυχημένο λιμάνι της Αμβέρσας σε μια ανάλογη δυσπιστία των κατοίκων για την κινεζική είσοδο στο λιμάνι. «Γνωρίζω τον καθηγητή, γνωρίζω και το τι έπραξε το λιμάνι της Αμβέρσας και το θεωρώ σωστό. Όπως κι εκεί, έτσι κι εδώ δεν θέλουμε αυτός που διαχειρίζεται ένα terminal να είναι ταυτόχρονα μέτοχος του λιμανιού και μέλος του Διοικητικού συμβουλίου».
ʼλλο μείζον ζήτημα η Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη η οποία, τις ημέρες που γράφαμε βρισκόταν και πάλι σε αναταραχή με τα εργατικά ά σωματεία να βρίσκονται σε αντιπαράθεση με ορισμένους εργοδότες υπό το μάλλον αδρανές βλέμμα της πολιτείας. «Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί πρέπει ο ΟΛΠ να ασχολείται με ναυπηγοεπισκευές, γιατί πρέπει να ελέγχει τη Ζώνη. Θα μπορούσε να απεμπλακεί και να παραχωρήσει την εκμετάλλευσή της σε ιδιώτες εισπράττοντας ενοίκιο. Λιμάνι είναι ο ΟΛΠ, όχι ναυπηγείο» μας λέει ο Χαρ. Ψαραύτης και θυμάται τη θητεία του στον ΟΛΠ. «.Ήμουν πεντέμισι χρόνια στο λιμάνι και γνωρίζω πολύ καλά τις διαδικασίες και τα προβλήματα. Είχαμε αρκετές συγκρούσεις με τα συνδικάτα, τα οποία θεωρούσαν ότι για όλα τα προβλήματα φταίει ο ΟΛΠ. Εν τω μεταξύ χάθηκε όλη η ναυπηγοεπισκευή που μετακόμισε στην Τουρκία λόγω κόστους και αναξιοπιστίας στις παραδόσεις των βαποριών». Μια γνωστή, πονεμένη ιστορία…
