Βιώνουμε μια εποχή εκτεταμένων αλλαγών στον τρόπο που σχεδιάζουμε, παράγουμε και συνεργαζόμαστε. Αλλά, όπως σοφά είχε πει ο Ουίνστον Τσώρτσιλ: «Οι δυσκολίες που υπερνικούμε είναι ευκαιρίες που αξιοποιούμε».
Άρθρο του κ. Χρήστου Βασιλάκου, Associate Advisor, από τον Τομέα Βιομηχανίας, Ανάπτυξης, Δικτύων & Περιφερειακής Πολιτικής του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (έντυπο τεύχος Σεπτεμβρίου 2022).
Μετά την καταλυτική εισβολή της πανδημίας στις ζωές μας, η ουκρανική κρίση και η επακόλουθη γεωπολιτική αναταραχή επιδρούν στην προσπάθεια επιστροφής στην ομαλότητα, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει επιπτώσεις στην πορεία για ισχυρή ανάπτυξη της Ελλάδας. Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται πλέον από έντονες πληθωριστικές τάσεις, από ζητήματα ενεργειακής επάρκειας και από στενά δημοσιοοικονομικά περιθώρια για την ανάσχεση των υφεσιακών πιέσεων.
Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο, οι διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας (ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που προκάλεσε η πανδημία) μεγεθύνονται και πυροδοτούν νέες σύνθετες προκλήσεις. Το διαρκώς αυξανόμενο κόστος παραγωγής, αποθήκευσης και μεταφοράς, σε συνδυασμό με την αναδιάταξη των διεθνών εφοδιαστικών αλυσίδων και την αναζήτηση εναλλακτικών προμηθευτών για σειρά ζωτικών προϊόντων και πρώτων υλών (μέταλλα, φυσικό αέριο, αγροτικά προϊόντα, λιπάσματα), διαμορφώνουν ένα αχαρτογράφητο πεδίο για την εφοδιαστική αλυσίδα.
Ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ) αναδεικνύει συστηματικά τα σημεία που επιδέχονται αλλαγές και βελτιώσεις, για να καταστεί το οικοσύστημα της εφοδιαστικής αλυσίδας ικανό να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της εποχής και να διευρύνει το αποτύπωμά του στην εθνική οικονομία.
Ειδικότερα, η αντιμετώπιση και η υπέρβαση των επιπτώσεων της διπλής κρίσης (του ρωσοουκρανικού πόλεμου και της πανδημίας) προϋποθέτει την ενδυνάμωση των ελληνικών επιχειρήσεων με δύο τρόπους:
- Με την ταχεία ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων εφοδιαστικής. Τα νέα ψηφιακά εργαλεία θα συνεισφέρουν ουσιαστικά στη μείωση του κόστους, στην ορθολογική κατανομή πόρων, στην αύξηση της ταχύτητας και της ακρίβειας των παραδόσεων και στην ελαχιστοποίηση των ανθρώπινων σφαλμάτων. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός περιλαμβάνει την υιοθέτηση σύγχρονων τεχνολογιών στην παραγωγική λειτουργία, όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη, το IoT και η επαυξημένη πραγματικότητα. Παρά τα βήματα προόδου που έχουν συντελεστεί σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, η χώρα μας εμφανίζει συγκρατημένες επιδόσεις στην ενσωμάτωση ψηφιακών τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις (σε σχέση με την υπόλοιπη Ε.Ε.), σύμφωνα με το Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας DESI 2022 (22η στην Ε.Ε., στον αντίστοιχο πυλώνα). Συγκεκριμένα, καταγράφεται υστέρηση 4% στη χρήση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης (έναντι 8% του ευρωπαϊκού μέσου όρου) και στην αξιοποίηση του Cloud (17% έναντι 34% αντίστοιχα). Κεντρικό ρόλο στην κάλυψη του ψηφιακού χάσματος αναμένεται να διαδραματίσει η ενεργοποίηση σημαντικού μεγέθους χρηματοδοτικών εργαλείων (του αναπτυξιακού νόμου, του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του ΕΣΠΑ) και η αξιοποίησή τους από τις ελληνικές επιχειρήσεις το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα.
- Με την αναθεώρηση της στρατηγικής ανάπτυξης δικτύων και την επιλογή κατάλληλων συνεργατών, υπό το πρίσμα της γενικότερης τάσης αναδιάρθρωσης των παγκόσμιων παραγωγικών δικτύων και της μετάβασης σε περιφερειακές αλυσίδες εφοδιασμού. Με την υιοθέτηση κατάλληλα προσαρμοσμένων κριτηρίων στην επιλογή προμηθευτών, είναι εφικτή η διείσδυση σε νέες αγορές, με γνώμονα την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ευελιξίας.
Η μετάβαση στη νέα εποχή για την ελληνική εφοδιαστική αλυσίδα προϋποθέτει επίσης την ανάπτυξη σύγχρονων μεταφορικών υποδομών, με προτεραιότητες τη διατροπικότητα και τη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Ο ΣΕΒ υπογραμμίζει με σταθερότητα την επιτακτική ανάγκη για ενίσχυση των συνδυασμένων μεταφορών και σύνδεση των βιομηχανικών και εμπορευματικών περιοχών με το σιδηροδρομικό δίκτυο.
Παράλληλα, η πρόσφατη ενεργειακή κρίση κατέστησε σαφές ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για καθυστερήσεις στην προώθηση των «πράσινων» υπηρεσιών last mile και στην ενσωμάτωση της ηλεκτροκίνησης και της υδρογονοκίνησης στις μεταφορές.
Επιπλέον, δεν μπορεί να απουσιάζει από τις στρατηγικές επιδιώξεις της χώρας για το μέλλον η προσέλκυση διεθνούς φορτίου και η εδραίωση της θέσης της ως ηγετικού διαμετακομιστικού κέντρου στη νοτιοανατολική Ευρώπη, παρέχοντας ολοκληρωμένες υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας (ελαφρά μεταποίηση, συναρμολόγηση, διαλογή).
Η έναρξη λειτουργίας των εμπορευματικών πάρκων εθνικής εμβέλειας, με αφετηρία τη μεγάλη ιδιωτική επένδυση στο Θριάσιο, αναμένεται να συντελέσει πολλαπλασιαστικά στην αποδοτικότητα του κλάδου και στην αύξηση του διερχόμενου φορτίου. Όμως παρατηρούνται σημαντικές καθυστερήσεις, τόσο στην οριστική έγκριση της πρώτης σύμβασης παραχώρησης όσο και στην αξιοποίηση του δεύτερου «οικοπέδου».
Επιπρόσθετα, σημαντική αναμένεται να είναι η προστιθέμενη αξία από τη μετατροπή των εμπορικών λιμένων σε πλήρεις εμπορευματικές πύλες με σύγχρονες υποδομές και ολοκληρωμένο πλέγμα υπηρεσιών, μετά την περάτωση των διαδικασιών παραχώρησης σε ιδιώτες.
Αναγκαίες θεσμικές παρεμβάσεις
Για την κατάργηση χρόνιων στρεβλώσεων και την απελευθέρωση του αναξιοποίητου αναπτυξιακού δυναμικού του κλάδου, απαιτούνται θεσμικές παρεμβάσεις όπως είναι μεταξύ άλλων:
- Ο εκσυγχρονισμός και η κωδικοποίηση του κατακερματισμένου υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου. Είναι απαραίτητη η άμεση υλοποίηση δράσεων όπως είναι η ψηφιοποίηση και η απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας, σε συνδυασμό με την ευρεία υιοθέτηση περιβαλλοντικών κριτηρίων (πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις). Είναι επίσης απαραίτητη η συγκρότηση ενός σύγχρονου χωροταξικού πλαισίου για την εφοδιαστική αλυσίδα, το οποίο θα συνοδεύεται από όρους δόμησης αντίστοιχους με αυτούς που ισχύουν στις χώρες της Ε.Ε.
- Η εισαγωγή γενναίων φορολογικών και αναπτυξιακών κινήτρων για την επίτευξη μεγαλύτερων εταιρικών μεγεθών. Χωρίς τις απαραίτητες οικονομίες κλίμακας, είναι αδύνατο να ανταποκριθούμε στις ανάγκες της εποχής για ανταγωνιστικό κόστος, ικανοποιητική γεωγραφική κάλυψη και παροχή υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας.
- Η ενθάρρυνση και ενίσχυση επενδύσεων σε νέες δεξιότητες που αφορούν τις σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες (εργαλεία ανάλυσης δεδομένων, εφαρμογές AI και blockchain). Ταυτόχρονα, απαιτείται η καταγραφή των ελλείψεων σε παραδοσιακές ειδικότητες, όπως είναι αυτή του οδηγού φορτηγών, και η ανάληψη δράσεων για την κάλυψη των κενών που παρατηρούνται.
