Η ομιλία της κ. Άννας Μισέλ Ασημακοπούλου (ευρωβουλευτής της ΝΔ) στο 1ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Green Transport & Logistics, με τίτλο «Navigating the Future», το οποίο διοργάνωσε στις 17 Φεβρουαρίου 2023 η «Τεχνοεκδοτική / T–Press».
Αρχικά θα ήθελα να συγχαρώ τους υπεύθυνους της σημερινής εκδήλωσης, οι οποίοι είχαν την έμπνευση να διοργανώσουν το πρώτο Αναπτυξιακό Συνέδριο «Green Transport & Logistics» στην Ελλάδα. Οι πράσινες μεταφορές και οι κόμβοι μεταφοράς αποτελούν κορυφαία καινοτομία, πάνω στην οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση ποντάρει πολλά για την επιτυχή έκβαση της στρατηγικής αυτονομίας· της στρατηγικής, δηλαδή, που θα ελαχιστοποιήσει τις εξαρτήσεις της ηπείρου μας –και άρα των οικονομιών μας– από πρώτες ύλες, ενέργεια, προϊόντα και υπηρεσίες που σήμερα εισάγουμε από τρίτες χώρες.
Και σε αυτό το σημείο μπαίνει ένα μεγάλο ερώτημα, τουλάχιστον για εμάς τους πολιτικούς: Αποτελεί η στρατηγική αυτονομία μια τακτική που θα κάνει την Ευρωπαϊκή Ένωση εσωστρεφή και περίκλειστη; Η απάντηση είναι ξεκάθαρα «όχι». Με τη στρατηγική αυτονομία εξασφαλίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακτά τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στην παγκόσμια οικονομία. Η εξωστρέφεια δεν θα είναι απλά μια διακήρυξη γραμμένη σε χαρτί, αλλά μια ρεαλιστική πολιτική που θα ενισχύσει συνολικά την Ένωση και ξεχωριστά το κάθε κράτος-μέλος της.
Και ως Ελληνίδα ευρωβουλευτής πιστεύω –είμαι σίγουρη, δηλαδή– ότι η πατρίδα μας μπορεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή τη μετάβαση. Ήδη τον διαδραματίζουμε. Η Ελλάδα είναι μια χώρα σύγχρονη, με ισχυρή παρουσία σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς, με ουσιαστικές προτάσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων των καιρών· προτάσεις που γίνονται αποδεκτές από τους συμμάχους μας, έστω και αν προκαλούν την οργή σε ορισμένους, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό της χώρας.
Η ισχυρή παρουσία της Ελλάδας δεν είναι τυχαίο γεγονός. Η κυβέρνηση –και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης– από την πρώτη στιγμή της ανάληψης των καθηκόντων της εργάζεται συστηματικά σε όλα τα πεδία. Δημιουργεί συμμαχίες, προτείνει λύσεις και δεν αποφεύγει τα ακανθώδη θέματα. Πιστεύω επίσης ότι η Ελλάδα μπορεί να πρωταγωνιστήσει και στον δικό σας τομέα, στις πράσινες μεταφορές και στα Logistics. Το έχουμε ξανακάνει, άλλωστε.
Όπως σίγουρα ξέρετε, ο όρος Logistics, προέρχεται από την ελληνική λέξη «λογιστική», η οποία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον αυτοκράτορα Λέοντα το Σοφό, με την έννοια της μέριμνας για εξασφάλιση του στρατού σε τρόφιμα, ρουχισμό, πολεμοφόδια κλπ., δηλαδή, σχεδόν με τη σημερινή έννοια που έχει ο όρος.
Δεν θέλω φυσικά να κάνω ιστορική διάλεξη αλλά να καταδείξω ότι η γέννηση της συγκεκριμένης έννοιας στην πατρίδα μας –και όχι κάπου αλλού– μόνο τυχαίο γεγονός δεν ήταν. Η έννοια της «λογιστικής» ήρθε για να περιγράψει το σύστημα μεταφορών που ανέπτυξαν οι αρχαίοι Έλληνες εκμεταλλευόμενοι την προνομιακή γεωγραφική μας θέση.
Ε, λοιπόν, μπορεί να έχουν περάσει εκατοντάδες χρόνια από τότε, να έχουν αλλάξει πολλά. Σίγουρα όμως η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας δεν έχει αλλάξει. Μπορούμε να γίνουμε ξανά ο βασικός μεταφορικός κόμβος της Μεσογείου και ο κεντρικός σύνδεσμος Δύσης και Ανατολής. Και η συγκυρία σήμερα είναι ιδανική. Είναι ιδανική γιατί η εμπειρία της πανδημίας και του ρωσο-ουκρανικού πολέμου ανάγκασε την Ευρωπαϊκή Ένωση όχι μόνο να δει επιτέλους τις εξαρτήσεις της, αλλά να λάβει δραστικά μέτρα για να τις περιορίσει.
Είναι επίσης ιδανική γιατί η Ελλάδα τα τελευταία τριάμισι χρόνια ανέκτησε την αξιοπιστία της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί ισότιμο συνομιλητή και ενίσχυσε το ρόλο της στα Βαλκάνια και στην ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη υλοποιεί ένα ευρύ πλέγμα έργων, που διευρύνουν, αναβαθμίζουν και ενοποιούν οδικά, σιδηροδρομικά και ακτοπλοϊκά δίκτυα, δημιουργώντας το κατάλληλο πλαίσιο υποδομών που επιτρέπει την απρόσκοπτη υλοποίηση κάθε επενδυτικής δραστηριότητας.
Σίγουρα όλοι έχετε ακούσει το ρητό που παρομοιάζει την Ευρωπαϊκή Ένωση με ένα υπερωκεάνιο, ένα μεγάλο καράβι που αργεί να στρίψει· όταν όμως το κάνει, η πορεία του είναι αδιάκοπη και αποφασιστική. Ως απάντηση λοιπόν στις δυσκολίες και στις διαταραχές της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας οι οποίες προκλήθηκαν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το σχέδιο REPowerEU για να δώσει «λύση στην κρίση». Το REPowerEU είναι ένα σχέδιο για την εξοικονόμηση ενέργειας, την παραγωγή καθαρής ενέργειας και τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού μας.
Υποστηρίζεται από οικονομικά και νομοθετικά μέτρα για την κατασκευή των νέων ενεργειακών υποδομών και του νέου συστήματος που χρειάζεται η Ευρώπη. Η ενεργειακή κρίση είναι ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα που χρειάζεται ευρωπαϊκές λύσεις.
Ενεργειακή ασφάλεια
Η νέα πραγματικότητα όσον αφορά τη γεωπολιτική και την αγορά ενέργειας καθιστά αναγκαίο να επιταχύνουμε δραστικά τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και να αυξήσουμε την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης από αναξιόπιστους προμηθευτές και ασταθή ορυκτά καύσιμα. Το σχέδιο της Επιτροπής έχει σκοπό να καταστήσει την Ευρώπη ανεξάρτητη από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πολύ πριν από το 2030, υπό το πρίσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Άλλωστε το 85% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο το συντομότερο δυνατό, για να στηρίξει την Ουκρανία. H Ευρώπη μπορεί να επιτύχει αυτό το στόχο ταχύτερα, ενεργώντας ως ένωση.
Η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει με υπευθυνότητα το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σας υπενθυμίζω ότι οι προτάσεις σχετικά με την επιβολή πλαφόν και εισαγωγής προσωρινού μηχανισμού, ο οποίος θα περιορίζει τις μεταβολές τιμών σε συμβάσεις παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, τις οποίες συμπεριέλαβε η Επιτροπή στην εισήγησή της, είναι μέρος των προτάσεων που κατέθεσε στην Κομισιόν, προ μηνών, ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Η Ελλάδα και πάλι αποδεικνύει ότι μπορεί να πρωτοστατεί και να βαδίζει σταθερά στον ευρωπαϊκό της δρόμο, έχοντας αποκαταστήσει και αναβαθμίσει το κύρος και την αξιοπιστία της.
Το σχέδιο REPowerEU στοχεύει στην ταχεία μείωση της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και στην επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης, με παράλληλη αύξηση της ανθεκτικότητας του ενεργειακού συστήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μεταξύ άλλων, ενθαρρύνει μαζικές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως είναι ο ήλιος και ο αέρας που ήδη χρησιμοποιούμε στη χώρα μας.
Η γεωστρατηγική θέση της πατρίδας μας είναι κομβική, ως σταυροδρόμι τριών ηπείρων και με ακτογραμμή 16.000 χλμ. στην καρδιά της Μεσογείου, και την καθιστά πλέον βασικό μοχλό για την ενεργειακή ασφάλεια και την ενεργειακή διαφοροποίηση στη νοτιοανατολική Ευρώπη.
Μια σειρά από μεγάλα έργα υποδομής προχωρούν. Η χώρα μας διαδραματίζει κομβικό ρόλο στη διασφάλιση της επάρκειας εφοδιασμού της Ευρώπης χάρη στον τερματικό σταθμό LNG της Ρεβυθούσας, αλλά και σε άλλες υφιστάμενες ή υπό κατασκευή υποδομές. Ενδεικτικά θα αναφέρω την κατασκευή της πλωτής μονάδας αποθήκευσης και αεριοποίησης LNG στην Αλεξανδρούπολη. Πρόκειται για έργα που επανασχεδιάζουν τον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης και συμβάλλουν στη μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Κρίσιμες πρώτες ύλες
Πέραν όμως του φυσικού αερίου, τι γίνεται με τις κρίσιμες πρώτες ύλες, το λεγόμενο «καύσιμο του 21ου αιώνα»; Πρόσφατα η επιτροπή παρουσίασε σχέδιο δράσης για τις κρίσιμες πρώτες ύλες με ορίζοντα το 2030 και το 2050 και με σκοπό τη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από τρίτες χώρες, την ενεργειακή αυτονομία και την ανεξαρτησία της.
Όμως, όπως έχω τονίσει επανειλημμένα στην Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου, δεν είμαστε οι μόνοι που χρειάζονται πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες. Βρισκόμαστε σε ανταγωνισμό και είναι σαφές ότι πρόκειται για μια πρόκληση που αφορά ολόκληρο τον κόσμο. Βρισκόμαστε ουσιαστικά σε έναν αγώνα δρόμου, και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εργαζόμαστε εντατικά πάνω σε αυτόν τον τομέα.
Μάλιστα, η Ε.Ε. διαθέτει κατάλογο κρίσιμων πρώτων υλών. Επί του παρόντος εντοπίζουμε 30 τέτοιες πρώτες ύλες, ενώ για πολλές από αυτές εξαρτόμαστε από μεμονωμένες πηγές. Η Κίνα κυριαρχεί στον εν λόγω κατάλογο, αλλά βλέπουμε και χώρες όπως είναι η Ρωσία και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό να κατέχουν σημαντική θέση. Ωστόσο, υπάρχουν πηγές για πολλά από αυτά τα υλικά σε ευρωπαϊκές χώρες με τις οποίες μοιραζόμαστε τον ίδιο τρόπο σκέψης, όπως είναι η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ισπανία και η Νορβηγία, την οποία επισκέφθηκα γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο. Είναι επόμενο να επιδιώκουμε αυτές τις ευκαιρίες. Άλλωστε, έχουμε μάθει πια πόσο ευάλωτους μας καθιστούν οι εξαρτήσεις, γι’ αυτό αγωνιζόμαστε να διασφαλίσουμε, στο μέτρο του δυνατού, τα βασικά αυτά υλικά, σε έναν κόσμο που μαστίζεται από αθέμιτες πρακτικές στο εμπόριο, το οποίο εργαλειοποιείται –για να μην πω ότι «οπλοποιείται».
Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή θα παρουσιάσει την Πράξη για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες στις 8 Μαρτίου, ευελπιστώντας να επιτύχει ακριβώς αυτό. Επιπλέον, θα επικεντρωθεί σε όσα αποκαλούν «στρατηγικές πρώτες ύλες», όπως είναι ο χαλκός, το νικέλιο και το αλουμίνιο. Κι εδώ η Ελλάδα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Στη χώρα μας υπάρχει σημαντική παραγωγή χαλκού, ενός μετάλλου πολύτιμου για τα φωτοβολταϊκά και την ηλεκτρική ενέργεια, όπως επίσης και άλλων ορυκτών πρώτων υλών, οι οποίες, με τις κατάλληλες προϋποθέσεις, μπορούν να αναδείξουν τη χώρα σε σημαντική και πολύτιμη πηγή πρώτων υλών για ολόκληρη την Ευρώπη.
Μια πιο ολοκληρωμένη στρατηγική για τις κρίσιμες πρώτες ύλες θα συμβάλει στην ενίσχυση του βιομηχανικού οικοσυστήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη διατήρηση των θέσεων εργασίας στη μεταποιητική βιομηχανία. Αρκεί να αναφέρω ότι η μετάβαση προς μια πιο κυκλική οικονομία θα μπορούσε να αποφέρει 700.000 νέες θέσεις εργασίες στην Ε.Ε. έως το 2030.
Η εξάρτηση από τις σπάνιες γαίες
Υπάρχουν ακόμη οι πολύτιμες σπάνιες γαίες, το 98% των οποίων εισάγεται από την Κίνα. Εκεί βρίσκεται και το μεγαλύτερο αγκάθι, καθώς στη διαδικασία του ενεργειακού μετασχηματισμού, η ΕΕ δεν πρέπει και φυσικά δεν θέλει να ανταλλάξει την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο με μια εξάρτηση από κινεζικές πρώτες ύλες. Λόγω της βιομηχανικής τους αξίας, η παγκόσμια ζήτηση σπάνιων γαιών αυξάνεται διαρκώς. Πολλές από αυτές τις κρίσιμες πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, σε «πράσινες» τεχνολογίες και στη βιομηχανία ηλεκτροκίνησης. Χωρίς επάρκεια στις κρίσιμες πρώτες ύλες, η ΕΕ δεν θα μπορέσει να πρωτοστατήσει στην πράσινη και στην ψηφιακή μετάβαση, ούτε θα μπορέσει να καλύψει πλήρως τις αμυντικές της ανάγκες.
Ο εντοπισμός στη Σουηδία κοιτασμάτων σπάνιων γαιών (πάνω από ένα εκατομμύριο τόνοι) αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη, η οποία μπορεί να συνδράμει σε μεγάλο βαθμό στην ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης. Το πρόβλημα είναι ότι τα χρονικά περιθώρια είναι πλέον πολύ στενά. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η παγκόσμια ζήτηση για κρίσιμες πρώτες ύλες αναμένεται να εκτοξευθεί κατά 500% έως το 2050, προκαλώντας απότομες αυξήσεις τιμών. Επίσης, οι τιμές των σπάνιων γαιών και των μόνιμων μαγνητών, όπου η Κίνα έχει σχεδόν το μονοπώλιο, αυξήθηκαν κατά 50-90% το 2021.
Για τους λόγους αυτούς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εργαζόμαστε άοκνα ώστε να καλύψουμε το χαμένο έδαφος –και όλοι μαζί θα τα καταφέρουμε.
Κλείνοντας θα ήθελα και πάλι να επισημάνω ότι τώρα είναι η ώρα. Αυτή είναι η ιδανική στιγμή για να πρωταγωνιστήσει ξανά η πατρίδα μας σε όλα τα επίπεδα, και ιδίως στον τομέα των μεταφορών. Η Ε.Ε. διεκδικεί τη στρατηγική της αυτονομία. Οι ΗΠΑ αναζητούν αξιόπιστο σύμμαχο στην περιοχή. Και η Ελλάδα, χάρη στις ενέργειες της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, μπορεί να προσφέρει αυτονομία και αξιοπιστία.
