Maritime & port Logistics: Οι σημαντικοί ελληνικοί λιμένες εν αναμονή ανάπτυξης

Η έμφαση στη δυναμική και στις προοπτικές των ιδιωτικοποιήσεων μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένη αξιοποίηση των ελληνικών λιμένων.

Γράφει ο κ. Νίκος Ροδόπουλος*

Αυτό που χρειάζεται η χώρα δεν είναι μόνο η εισπρακτική πλευρά των ιδιωτικοποιήσεων των λιμένων, αλλά η ανάπτυξη των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων τους και η παραγωγή εθνικού αποτυπώματος. Κατά συνέπεια, απαιτείται νηφαλιότητα και καθαρή σκέψη για το σχεδιασμό μιας ενιαίας και ουσιαστικής λιμενικής πολιτικής.

Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να διαμορφωθεί μια ομάδα επαγγελματιών εμπειρογνωμόνων –και όχι μόνο καθηγητών με απόσταση από την παραγωγική διαδικασία– οι οποίοι θα μετρούν και θα αναλύουν το συνεχώς διαμορφούμενο και μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, δίνοντας το δικαίωμα στην Πολιτεία να παρεμβαίνει συμβουλευτικά αλλά και θεσμικά όπου χρειάζεται.

Σε απάντηση προς τα εγειρόμενα ερωτήματα περί κρατικισμού, οφείλουμε να τονίσουμε ότι η διαφύλαξη και η τήρηση των εθνικών συμφερόντων υπερτερεί των αντίστοιχων ιδιωτικών. Και επιβεβαίωση αυτού αποτελεί το γεγονός της σωστής απόφασης να μην ιδιωτικοποιηθεί ο λιμένας της Αλεξανδρούπολης.

Η μέχρι σήμερα αξιοποίηση των λιμένων δείχνει μια χρόνια αδυναμία στη σχέση κράτους και επενδυτών. Ταυτόχρονα, όμως, μια επιπλέον δυσλειτουργική σχέση δημιουργείται μεταξύ επενδυτών και τοπικής / εθνικής επιχειρηματικότητας. Τα προγραμματισμένα –βάσει των συμβάσεων παραχώρησης– λιμενικά έργα καθυστερούν, αφαιρώντας το πλεονέκτημα της δυναμικής και παραγωγικής ανάπτυξης των ίδιων των λιμένων. Οι επενδυτές ορισμένες φορές εγείρουν διαφορετικές ή νέες απαιτήσεις είτε τροποποιούν το συμφωνηθέν με την Πολιτεία business plan, δημιουργώντας αντιπαλότητες με τις τοπικές κοινωνίες και την υφιστάμενη επιχειρηματικότητα.

Η πραγματική εικόνα

H Ένωση Λιμένων Ελλάδας (Ε.ΛΙΜ.Ε.) αποτυπώνει στον πίνακα τη δυναμική των 8 βασικών λιμένων της Ελλάδας για το 2022, βάσει των ροών σε εμπορευματοκιβώτια (Twenty-foot Equivalent Units [TEU]: ισοδύναμες μονάδες είκοσι ποδιών), καθώς και σε φορτηγά οχήματα και ασυνόδευτα trailer. Με βάση τα αναρτημένα στοιχεία της Ε.ΛΙΜ.Ε. κατά τα προηγούμενα έτη, για τα δύο μεγαλύτερα ιδιωτικοποιημένα λιμάνια, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη, διαπιστώνουμε τα εξής:

• Ο ΟΛΠ παρουσίαζε το έτος 2009 αριθμό TEUs 830.995, με συνολικό κύκλο εργασιών 128.483.428,41 ευρώ και ζημιές της τάξης των 38.325.334,28 ευρώ, ενώ το 2019 ο αριθμός των TEUs ανήλθε σε 5.648.054, με συνολικό κύκλο εργασιών 149.222.055,40 ευρώ και κέρδη της τάξης των 47.606.299,63. Το 2021 ο ΟΛΠ παρουσίασε αριθμό TEUs 5.311.776, με συνολικό κύκλο εργασιών 154.189.971,98 ευρώ και κέρδη της τάξης των 49.210.993,70 ευρώ.
• Ο ΟΛΘ παρουσίαζε για το έτος 2009 αριθμό TEUs 270.181, με συνολικό κύκλο εργασιών 45.948.872 ευρώ και κέρδη της τάξης των 7.657.179 ευρώ, ενώ για το 2019 ο αριθμός των TEUs ανήλθε στα 448.765, ο κύκλος εργασιών στα 68.981.070,05 ευρώ και τα κέρδη στα 32.204.034,48 ευρώ.

Είναι προφανές –με απλή ανάγνωση των αριθμών– ότι η προ ιδιωτικοποίησης λειτουργία των λιμένων παρουσίαζε δυσλειτουργίες και έλλειψη δυναμικής αποδοτικότητας. Η εκμετάλλευση της γεωστρατηγικής θέσης κυρίως του λιμένα Πειραιά, με ταυτόχρονη ενσωμάτωση των εμπορευματικών ροών του ίδιου του επενδυτή, δημιούργησε μια άλλη εικόνα. Το εάν θα μπορούσε ένας δημοσίου χαρακτήρα ΟΛΠ να φτάσει τα σημερινά επίπεδα είναι ένα ερώτημα που δεν θα απαντηθεί ποτέ. Ωστόσο η εμπειρία δείχνει ότι αυτό θα ήταν αδύνατο, με ουσιαστικό υπαίτιο το ίδιο το κράτος.

Το βασικό ζητούμενο, όμως, το οποίο ακόμα και σήμερα αποτελεί κυρίαρχο παράγοντα, είναι οι εκάστοτε ιδιωτικών συμφερόντων ιδιοκτησίες των λιμένων να μη δρουν ανταγωνιστικά με την υφιστάμενη επιχειρηματικότητα της ενδοχώρας, είτε αυτή δραστηριοποιείται στην εφοδιαστική αλυσίδα, είτε στον τουρισμό και στο εμπόριο. Η «εθνική» επιχειρηματικότητα αποτελεί πυλώνα εθνικής ανάπτυξης και, κυρίως, συνέχειας.

Port Logistics

Η ανταγωνιστικότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας των λιμένων έχει τις ίδιες –ίσως και καλύτερες– προοπτικές. Οι βασικοί άξονες στους οποίους πρέπει να δώσει έμφαση κάθε λιμάνι είναι οι εξής:

1. Συνθήκες λειτουργίας, περιβάλλον ανάπτυξης υποδομών Logistics.
2. Υψηλό επίπεδο και ευελιξία των υπηρεσιών Logistics.
3. Διασύνδεση με το διεθνές εμπόριο.
4. Διασύνδεση με Logistics Centers και Industrial Parks.
5. Παροχή αποτελεσματικών και ποιοτικών υπηρεσιών (σε σύγκριση με τους ανταγωνιστές).

Η προοπτική ανάπτυξης ενός λιμένα περιλαμβάνει πλήθος διαφορετικών κριτηρίων που αξιολογούν (ως μεθοδολογία) τη δυναμική του, και τέτοια κριτήρια είναι τα εξής:

• Ικανότητα ορθολογικής διαχείρισης λειτουργιών.
• Υποδομές.
• Αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα (επίπεδο εξυπηρέτησης).
• Θεσμικό και εταιρικό περιβάλλον ανάπτυξης.
• Ψηφιοποίηση.
• Ικανότητα βιώσιμης ανάπτυξης.
• Οικονομικές και κοινωνικές δράσεις (διασύνδεση με την τοπική επιχειρηματικότητα και κοινωνία).

Συμπερασματικά, η ανταγωνιστικότητα των λιμένων είναι το άθροισμα της δυναμικής των υπηρεσιών και της μελλοντικής ανάπτυξης που προσφέρει η αντίστοιχη δυναμική της χώρας ή της περιοχής τόσο για τις εγχώριες όσο και για τις διεθνείς αγορές. Αυτό σε πλαίσιο επιχειρησιακού μοντέλου αντικατοπτρίζει την υλικοτεχνική ικανότητα και τη δυνατότητα αύξησης ή και διατήρησης του μεριδίου αγοράς.

Τι λένε οι έρευνες

Σε παλαιότερες έρευνες (Εθνικό Συμβούλιο Εφοδιαστικής 2018) αποτυπώνονται τα κριτήρια που οι εμπλεκόμενοι χρήστες των λιμένων (η αγορά) θεωρούν σημαντικά για τη βελτίωση της αποδοτικότητάς τους και τη διευκόλυνση των εμπορευματικών ροών. Τα σπουδαιότερα από αυτά παραμένουν επίκαιρα και είναι τα παρακάτω:

1. Υποδομές μέχρι την είσοδο του λιμένα

• Καλό οδικό δίκτυο.
• Σιδηροδρομική σύνδεση.

2. Υποδομές εντός λιμένα

• Χώρος στάθμευσης φορτηγών.
• Σύγχρονα μηχανήματα φόρτωσης / εκφόρτωσης.
• Ασφαλτόστρωση όλων των λειτουργικών χώρων.
• Σύγχρονοι αποθηκευτικοί χώροι ξηρού φορτίου.
• Σύγχρονοι ψυχόμενοι αποθηκευτικοί χώροι.
• Χώροι προσωρινής εναπόθεσης.
• Εσωτερική σιδηροδρομική σύνδεση.
• Πλήρης ψηφιοποίηση διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο.

3. Για την προσέλκυση διεθνούς φορτίου

• Ελεύθερη Ζώνη

Με την πρόοδο του παγκόσμιου εμπορίου, τα λιμάνια ως σταθεροί φυσικοί πόροι διαδραματίζουν όλο και πιο σημαντικό ρόλο στην εφοδιαστική αλυσίδα και στην οικονομική ανάπτυξη. Στη χώρα μας υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ διαφορετικών λιμένων, κάτι που αποτυπώνει την ανάγκη για δημιουργία μιας ουσιαστικής εθνικής λιμενικής πολιτικής.

*Έντυπο τεύχος Ιουνίου 2023