Το ελληνικό τουριστικό οικοσύστημα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής μας οικονομίας. Ωστόσο, αν και πολυδιαφημισμένο, είναι και αμφιλεγόμενο, καθώς έχει σημαντικές ιδιαιτερότητες και παθογένειες.
Ανάλυση του κ. Νίκου Ροδόπουλου (έντυπο τεύχος Ιουλίου-Αυγούστου 2023)
Περισσότεροι από 20 εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται ετησίως τη χώρα μας, με κύρια κατεύθυνση το τεράστιο νησιωτικό της σύμπλεγμα. Δεδομένου ότι αυτό συμβαίνει σε ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα, τα Logistics και η εφοδιαστική αλυσίδα αποτελούν το σημαντικότερο δομικό μέσο / εργαλείο, ως εφαρμοσμένη επιστήμη, για την ομαλή λειτουργία των τουριστικών μονάδων, για την ορθολογική και ασφαλή μεταφορά επιβατών και εμπορευμάτων, καθώς και για τον πλήρη εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων αλλά και των μελλοντικών απαραίτητων υποδομών.
Το ενδιαφέρον για τα τουριστικά Logistics αυξάνεται διαρκώς πλέον, με στόχο τη βελτιστοποίηση των ροών (εμπορευμάτων, ανθρώπων αλλά και πληροφοριών) και τη διαχείριση των κάθε είδους ιδιαιτεροτήτων, οι οποίες πολλές φορές είναι εκ διαμέτρου αντίθετες.
Η τουριστική εφοδιαστική (Tourism Logistics) είναι η επιστήμη του σχεδιασμού, του ελέγχου και της διαχείρισης των εργασιών που πραγματοποιούνται α) κατά τη διαδικασία της προετοιμασίας των ταξιδιωτικών προσφορών και της παράδοσης του τελικού «προϊόντος» στον καταναλωτή σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα και τις απαιτήσεις του, καθώς και β) κατά τη διαδικασία μεταφοράς, αποθήκευσης και επεξεργασίας.
Στην Ελλάδα, η εφαρμογή της επιστημονικής θεωρίας στην πράξη απέχει πολύ από τις πραγματικές ανάγκες του τουριστικού οικοσυστήματος, άρα και της εθνικής οικονομίας. Τα αίτια είναι πολλά και διαφορετικά, και διαμορφώνουν μια σειρά σημαντικών παραμέτρων που φυσικά πρέπει να αναλυθούν ξεχωριστά -αλλά πάντα με τη στρατηγική προσέγγιση ενός συνολικού (ολιστικού) σχεδίου δράσης. Οι παράμετροι αυτές είναι οι ακόλουθες:
- Το κόστος
Η εφοδιαστική αλυσίδα είναι ακριβή για τη μεταφορά υλικών, προϊόντων, οχημάτων και ανθρώπων στη νησιωτική Ελλάδα. Τα θαλάσσια ναύλα αποτελούν τροχοπέδη στον εξορθολογισμό του κόστους. Ιδιαίτερα το καλοκαίρι, τα οχήματα εμπορευματικών μεταφορών αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εύρεση χώρου στις ακτοπλοϊκές γραμμές, λόγω της μεγάλης ζήτησης και πιθανώς της προκράτησης θέσεων οχημάτων ιδιωτικής χρήσης. Το αποτέλεσμα είναι η τιμή ενός προϊόντος να αυξάνεται πολύ σε οποιοδήποτε νησί της χώρας (και ιδιαίτερα στα μικρότερα) σε σχέση με την τιμή πώλησής του στην Αττική. Παράλληλα, για να διατηρηθούν οι τιμές μεταφοράς σε αυξημένα αλλά αποδεκτά(;) επίπεδα, ορισμένες φορές δεν τηρούνται με ευλάβεια οι απαραίτητες συνθήκες μεταφοράς…
- Οι υποδομές
Στην περιφέρεια και ιδιαίτερα στη νησιωτική Ελλάδα υπάρχει σημαντική έλλειψη υποδομών οργανωμένων υποδοχέων εμπορευμάτων, με αποτέλεσμα την επισφαλή προσωρινή εναπόθεση και διανομή των προϊόντων στους τελικούς παραλήπτες. Το αξιοσημείωτο είναι πως η επισφαλής εναπόθεση και διανομή αφορά πλήθος προϊόντων της διατροφικής αλυσίδας, εξαιτίας της διαρκώς αυξανόμενης ζήτησης κατά την τουριστική περίοδο –με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Έμφαση οφείλουμε να δώσουμε επίσης στην παλαιότητα των ελληνικών φορτηγών, και μάλιστα σε μια εποχή που συζητάμε έντονα για την κλιματική κρίση και για την αναγκαιότητα της πράσινης μετάβασης. Ωστόσο, το κόστος αλλαγής του ελληνικού στόλου φορτηγών με νέα οχήματα φιλικά προς το περιβάλλον είναι τόσο μεγάλο που –ιδιαίτερα σήμερα, με τον ανταγωνισμό των μεταφορέων εξαιτίας των χαμηλών περιθωρίων κέρδους– θεωρείται ανέφικτη η πράσινη μετάβαση του κλάδου.
- Η παροχή υπηρεσιών
Η αποτελεσματικότητα των Logistics στο τουριστικό οικοσύστημα δε εξαρτάται μόνο από τη μεταφορά αλλά και από άλλους σημαντικούς παράγοντες, όπως είναι:
– Οι υποδομές υποδοχής στα λιμάνια ή στα κέντρα συγκέντρωσης. Ας μην ξεχνάμε ότι στον τουρισμό εντάσσεται και η κρουαζιέρα.
– Τα σύγχρονα μεταφορικά μέσα για την επίσκεψη των τουριστών σε σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.
– Το εκπαιδευμένο και ικανό προσωπικό για την εξυπηρέτηση και τη σωστή παροχή υπηρεσιών τουρισμού.
– Η δημιουργία εξειδικευμένων τμημάτων τόσο στους παρόχους τουριστικών υπηρεσιών όσο και στην τοπική αυτοδιοίκηση, ώστε να υπάρχει σωστή προετοιμασία για την υποδοχή και την εξυπηρέτηση των τουριστών.
– Η εκπαίδευση των τοπικών κοινωνιών για τη νόμιμη και ορθολογική εξυπηρέτηση του τουριστικού προϊόντος.
- Η τοπική κοινωνία
Η διασύνδεση του τουρισμού με τις τοπικές κοινωνίες –και ιδιαίτερα στην αγροδιατροφική αλυσίδα– βρίσκεται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα. Παρότι οι επισκέπτες έχουν την τάση να προτιμούν ελληνικά προϊόντα διατροφής, οι τουριστικές μονάδες δεν τα επιλέγουν.
Σύμφωνα με έρευνα της διαΝΕΟσις, οι ξενοδόχοι στην Ελλάδα θα προτιμούσαν τα εγχώρια και τα τοπικά προϊόντα, για τη στήριξη της τοπικής οικονομίας, για την καλύτερη ποιότητά τους και για την προσέλκυση τουριστών υψηλών εισοδημάτων. Ωστόσο οι ίδιοι ξενοδόχοι τελικά δεν επιλέγουν τα τοπικά προϊόντα σε τόσο μεγάλο βαθμό, για διάφορους λόγους όπως είναι: α) η αδυναμία κάλυψης της απαιτούμενης γκάμας, β) η χαμηλή προσφορά έναντι της ζήτησης γ) το υψηλότερο κόστος σε σχέση με τα εισαγόμενα και δ) τα προβλήματα στη συνεργασία με τους προμηθευτές.
Τα Logistics της ελληνικής αγροδιατροφικής παραγωγής έχουν ακόμα πολύ δρόμο για να κατακτήσουν τη θέση τους στο χάρτη του τουρισμού. Απαιτείται μια προσέγγιση πειθαρχημένη και θεσμικά οριοθετημένη. Η προσέγγιση του αγροτικού προϊόντος ως χρηματιστηριακού –άλλες φορές κερδοσκοπικά και άλλες χρεοκοπικά– εμποδίζει τη σταθερή, ποιοτική και αποτελεσματική ανάπτυξη.
Συμπεράσματα
Εάν θα μπορούσαμε να ενοποιήσουμε και να μελετήσουμε τις διάφορες πτυχές των τουριστικών Logistics και του τουριστικού οικοσυστήματος προσπαθώντας να εξαγάγουμε ένα κεντρικό συμπέρασμα, μάλλον θα διαπιστώναμε ότι όλα εξαρτώνται από την ποιότητα: την ποιότητα του προϊόντος, των λαμβανόμενων και των παρεχόμενων υπηρεσιών, της διασύνδεσης, των εμπορικών σχέσεων, αλλά και των ίδιων των κοινωνιών.
Η έλλειψη κουλτούρας συνδυασμού και συγχρονισμού των εμπλεκόμενων οικονομικών δραστηριοτήτων οδηγεί στην άναρχη λειτουργία της αγοράς. Τα Logistics αποτελούν (επιστημονικά) την τεχνική προσέγγιση στην επίλυση προβλημάτων διακίνησης, διαχείρισης και εξορθολογισμού. Δυστυχώς, απέχουμε πολύ από το μέσο όρο στην ποιότητα της συνεργασίας των εμπλεκομένων για την υποστήριξη του τουριστικού μας οικοσυστήματος.
