Σταμάτης Ανδριανόπουλος (Planning A.E.): H «μονιμοκρίση» είναι πλέον η νέα καθημερινότητά μας

Στα πλαίσια του συνεδρίου «Navigating the future», που διεξήχθη στις 17 Φεβρουαρίου, είχα τη χαρά να συντονίσω ένα πάνελ για το οικονομικό περιβάλλον, τις τάσεις, τις δράσεις και τις επιπτώσεις του στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Γράφει ο κ. Σταμάτης Ανδριανόπουλος, Executive Consultant της Planning A.E.*

Στο πάνελ με τον τίτλο «The economic development» συμμετείχαν εκλεκτοί συνομιλητές: Ο θεσμικός κ. Κωνσταντίνος Κόλλιας, πρόεδρος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, ο έγκριτος κ. Συμεών Διαμαντίδης, πρόεδρος του Συνδέσμου Εξαγωγέων «ΣΕΒΕ», ο φίλος και με μεγάλη εμπειρία κ. Αντώνης Ζαΐρης, αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων & Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος (ΣΕΛΠΕ), και ο δυναμικός κ. Σωκράτης Μπαλτάς, πρόεδρος της Re.De.Plan.

Το θέμα που συζητήθηκε ήταν οι παράγοντες και οι στρατηγικές που απαιτούνται για την ανάπτυξη και τη θεσμική αναβάθμιση της επιχειρηματικότητας.

Σήμερα οι disruptors και τα απρόβλεπτα χαρακτηρίζουν κάθε οικονομικό κλάδο και κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα. Η «μονιμο-κρίση» είναι η καθημερινότητά μας. Αν βάλουμε ως αφετηρία την πτώχευση της Lehman Brothers (2008), τότε φτάνουμε στα 15 χρόνια κρίσης. Αν βάλουμε το πρώτο μνημόνιο (Καστελόριζο, 2010) μιλάμε για 13 χρόνια κρίσης. Σχεδόν μία ολόκληρη γενιά.

Και τι δεν έγινε μέσα σε αυτήν τη 15ετία: Capital Controls, 3 μνημόνια, ενεργειακή κρίση, πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας (και των συν αυτοίς συμμάχων) κ.ά. Τι χαρακτηρίζει την ελληνική οικονομία σήμερα; Ποιες είναι οι απειλές;

Η γνώμη των συνομιλητών μου στο πάνελ ήταν ότι οι κύριοι disruptors είναι η ενεργειακή κρίση που διαφοροποιεί όλη τη δομή του προϊοντικού κόστους και το ζήτημα της έλλειψης εργατικού δυναμικού. Για το θέμα του πληθωρισμού δεν έδειξαν ιδιαίτερη «φοβία», πιστεύοντας ότι η αγορά θα προσαρμοστεί.

Βέβαια, εκφράζοντας την προσωπική μου άποψη, πιστεύω ότι ο πληθωρισμός θα είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα την επόμενη περίοδο, γιατί εκτίναξε και θα συνεχίσει να εκτινάσσει τις τιμές των αγαθών, χωρίς παράλληλα να συμβαδίζει η αύξηση των μισθών και της αγοραστικής ικανότητας των Ελλήνων. Άρα οι τζίροι θα πέφτουν, οι προτεραιότητες των καταναλωτών θα διαφοροποιηθούν, τα margin του retail θα μειώνονται.

Το πάνελ ήταν πιο αισιόδοξο, πιστεύοντας ότι θα συνεχιστεί ο ρυθμός ανάπτυξης. Όλοι συμφώνησαν όμως ότι δύσκολο θέμα θα είναι η ενεργειακή κρίση, που θα ισορροπήσει μεν, αλλά στο υψηλότατο επίπεδο. Ίσως η ενέργεια είναι η κύρια πηγή του πληθωρισμού, κι έτσι βρήκαν ευκαιρία οι διάφοροι άλλοι συντελεστές του κόστους να εκτιναχθούν και αυτοί.

Το sustainability, παρ’ όλο που συζητείται συνεχώς και η Ελλάδα έχει μείνει πίσω στους σχετικούς δείκτες, δεν έδειξε να απασχολεί ως δράση το ελληνικό επιχειρηματικό γίγνεσθαι. Απασχολεί κυρίως τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, που πρέπει να συμμορφωθούν με τις επιταγές των μητρικών εταιρειών τους, για να μη χαλάσουν τους σχετικούς στοχοποιημένους δείκτες. Για τις αμιγώς ελληνικές επιχειρήσεις είναι μεν ένας τομέας καλών προθέσεων, αλλά ελάχιστα μετασχηματίζεται ο τομέας αυτός σε σχετικές δράσεις. Είναι σαν τη «δίαιτα» που όλοι αναγνωρίζουμε ότι πρέπει να κάνουμε (ή έστω τη σωστή διατροφή), αλλά κυριαρχεί η στρατηγική «από Δευτέρα», χωρίς να ορίζουμε ποια ακριβώς θα είναι αυτή η Δευτέρα της έναρξης των επεμβάσεων.

Τέλος, βαρύτητα δόθηκε στον disruptor των υποδομών. Όπως τόνισε και ο Σωκράτης Μπαλτάς, υποδομές για τα logistics δεν υπάρχουν. Χρόνια συζητάμε για εμπορευματικά – επιχειρηματικά πάρκα, αλλά τίποτε δεν κάνουμε. Αν συγκριθούμε με γειτονικές έστω χώρες (Ρουμανία, Βουλγαρία, Τουρκία) η διαφορά είναι χαοτική, ενώ ήταν αντίστροφη πριν από μερικά χρόνια. Προθέσεις υπάρχουν, αλλά η υλοποίηση είναι μηδενική.

Πού θα πάει να εγκατασταθεί η βιομηχανία; Τι support θα βρει εκεί που εγκαθίσταται; Ο αναπτυξιακός νόμος επιδοτεί εγκαταστάσεις, αλλά δεν μας λέει πού να τις βάλουμε. Γι’ αυτό έχει γεμίσει το Θριάσιο Πεδίο (ή το Καλοχώρι) άναρχα, αδόμητα, χωρίς δρόμους, υποδομές κλπ.

Συμπερασματικά, γενικότερα η αγορά νιώθει δυνατή και επιθετική, πιστεύει στην ανάπτυξη, αλλά της λείπουν οι υποδομές (χώροι, άνθρωποι) για να υλοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αυτή τη δυναμική. Ας ελπίσουμε να αλλάξει το τοπίο, ενόψει μάλιστα και των επερχόμενων εκλογών.

Η γενιά Ζ ανατρέπει τα δεδομένα

Ιδιαίτερη βαρύτητα έδωσε το πάνελ στον disruptor της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού. Έδειξε να είναι ένα από τα κυριότερα (αν όχι το κυριότερο) πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ελληνικές επιχειρήσεις. Η νέα γενιά (ειδικά αυτή των Ζ, δηλαδή των κάτω των 30 ετών) δεν ενδιαφέρεται έντονα για τη βιομηχανική δραστηριότητα, ούτε για την αντίστοιχη των logistics –αλλά ούτε και για την αγροτική.

Ίσως τους ενδιαφέρει κάπως περισσότερο ο τομέας του τουρισμού, εφόσον σε λιγότερο χρόνο εργασίας (καλοκαιρινή σεζόν) συλλέγουν τουλάχιστον ίσα χρήματα με όσα θα συνέλεγαν σε ένα πλήρες έτος στους άλλους τομείς. Το «φαινόμενο της εύκολης παραίτησης» χαρακτηρίζει αυτή τη νέα γενιά. Στα πλαίσια της φιλοσοφίας του «well being», δεν σκέφτονται στρατηγικά την καριέρα τους, αλλά βραχυπρόθεσμα το «σήμερα».

Άρα υπάρχει ένας έντονος προβληματισμός της αγοράς, για το πώς θα επιτευχθεί αυτή η αναμενόμενη ανάπτυξη χωρίς ανθρώπινο δυναμικό. Η λύση της αυτοματοποίησης μοιάζει μονόδρομος, και πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερα υπόψη στον τομέα των αναπτυξιακών νόμων και των επιδοτήσεων. Όχι πλέον τόση επιδότηση στα «κτίρια» (μπετόν) αλλά στο digitalisation.

*Έντυπο τεύχος Μαρτίου 2023.