Όταν συζητάμε στη χώρα μας για βιώσιμη εφοδιαστική, μένουμε πάντα στο μικρόκοσμο που εμπεριέχεται στον όρο «πράσινη», και τελικά σχεδόν μόνο στο περίφημο «ανθρακικό αποτύπωμα».
Γράφει ο κ. Νικόλας Ροδόπουλος (έντυπο τεύχος Απριλίου 2021)
Στην Ελλάδα, πέραν του ανθρακικού αποτυπώματος, όλες οι άλλες πτυχές της βιωσιμότητας (sustainability) απέχουν μακράν από το γνωσιακό μας ενδιαφέρον. Αυτό μάλιστα αποκτά μεγάλες διαστάσεις όταν εμπλέκονται πολιτικές και πολιτική σε κεντρικό επίπεδο και στην Ευρώπη, χαμηλώνοντας έτσι τον πήχη σημαντικά.
Η εφοδιαστική αλυσίδα αποτελεί το κεντρικό δίκτυο αρτηριών διακίνησης των εμπορευματικών ροών –κάτι σαν το αρτηριακό δίκτυο του ανθρώπινου σώματος. Χωρίς τη βιωσιμότητα και την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας ενός τέτοιου νευραλγικού δικτύου, δεν μπορεί να υπάρξει ζωντανός οργανισμός.
Τα τελευταία χρόνια, ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός πολυεθνικών εταιρειών έχει δεσμευτεί να συνεργάζεται μόνο με προμηθευτές που τηρούν τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα. Συνήθως αυτές οι πολυεθνικές δεν αναμένουν από τους προμηθευτές τους απλώς να συμμορφώνονται με τα εν λόγω πρότυπα, αλλά απαιτούν από τους ίδιους τους προμηθευτές τους να ζητήσουν κι εκείνοι με τη σειρά τους να συμμορφωθούν οι υπεργολάβοι τους, και ούτω καθεξής. Στόχος είναι η δημιουργία μιας αλυσίδας βιώσιμων πρακτικών που θα ρέουν ομαλά και εκ παραλλήλου με ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού.
Παρ’ όλα ταύτα, το πρόσφατο παρελθόν έχει δείξει ότι τα απαιτούμενα και η «χαλαρή» συμμόρφωση με τους κανόνες σταματούν στην ύπαρξη ενός περιβαλλοντικού πιστοποιητικού, χωρίς τη συνεχή παρακολούθηση της εφαρμοστικότητας και των αποτελεσμάτων που εκπορεύονται από αυτήν.
Μεγάλες πολυεθνικές βρέθηκαν στο στόχαστρο των διεθνών μέσων όταν υπεργολάβοι «ανακαλύφθηκαν» να πετούν τοξικά απόβλητα στους ποταμούς των χωρών τους. Άλλοι πάλι «ανακαλύφθηκαν» να μην τηρούν τους στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων τους. Το σύνηθες αποτυπώνεται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι υπεργολάβοι διατηρούν τις εγκαταστάσεις τους σε χώρες χαμηλού κόστους παραγωγής (κυρίως εργατικού δυναμικού). Το φαινόμενο «Erin Brockovich», που έγινε και ταινία με την Τζούλια Ρόμπερτς το 2000, συνεχίζει και σήμερα να υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αντικρίζοντας με το ίδιο σκεπτικό τους παρόχους υπηρεσιών εφοδιαστικής, βλέπουμε κι εκεί μια σειρά κανόνων που χαρακτηρίζονται από την έλλειψη εφαρμοστικών πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Εάν μάλιστα αρχίσουμε να αναλύουμε τη συνολική εικόνα σε δράσεις, διαδικασίες και επιπτώσεις, θα δούμε μια αλληλουχία καταστάσεων που χρήζουν σοβαρής αντιμετώπισης. Τα περισσότερα προβλήματα κατατάσσονται σε τέσσερις βασικές κατηγορίες:
– Έλλειψη περιβαλλοντικής συνείδησης.
– Απουσία κινήτρων.
– Έλλειψη οικονομικών πόρων.
– Απουσία θεσμικού και νομοθετικού πλαισίου.
Άγνοια ή αδιαφορία
Διαπιστώνεται μια τεράστια ανεπάρκεια, που προκαλείται είτε από άγνοια (συνειδητή ή όχι), είτε γιατί δεν βρίσκεται κανείς να «βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά» (όσον αφορά την πολιτεία).
Είναι σύνηθες το φαινόμενο οι εταιρείες να μην γνωρίζουν ποιοι είναι οι προμηθευτές υπεργολάβοι, πόσο μάλλον πού βρίσκονται ή ποιες δυνατότητες έχουν (ή δεν έχουν). Οι περισσότεροι υπεργολάβοι συνήθως περνούν απαρατήρητοι από τις μεγάλες εταιρείες (συνειδητά ή μη), με αποτέλεσμα να αποτελούν «κίνδυνο» τόσο για τους δείκτες βιωσιμότητας αυτών των εταιρειών όσο και για τη φήμη τους. Όταν μάλιστα μιλάμε για πολυεθνικές, τότε το ρίσκο όλων των εμπλεκομένων είναι σημαντικό.
Πολλές εταιρείες θέλουν ειλικρινά να ενσωματώσουν τις δίκαιες εργασιακές πρακτικές και την περιβαλλοντική ευθύνη σε όλα τα δίκτυα εφοδιασμού τους. Πρέπει όμως να στείλουν στους προμηθευτές τους ένα σαφές μήνυμα ότι οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές απαιτήσεις είναι εξίσου σημαντικές μεταξύ τους. Θα πρέπει να επιδιώξουν να επιτύχουν όχι μόνο οικονομικούς, αλλά και περιβαλλοντικούς, καθώς και κοινωνικούς στόχους.
Η πολιτεία πρέπει να προωθήσει, μέσω κινήτρων, τη συλλογή δεδομένων σχετικά με την ικανότητα των προμηθευτών και την παρακολούθηση των δεικτών των επιδόσεών τους όσον αφορά τη βιωσιμότητα, σε μια προσπάθεια συνεχούς βελτίωσης.
Πρέπει επιπλέον να γίνει σαφές ότι η εφοδιαστική αλυσίδα δεν αποτελείται μόνο από μεταφορείς και αποθήκες αλλά και από τους παραγωγούς, τους χονδρεμπόρους, τους λιανοπωλητές και όλους τους εμπλεκόμενους από την αρχή μέχρι και το τέλος. Κατ’ επέκταση, είμαστε όλοι –λίγο ή πολύ– συνυπεύθυνοι για τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος και για την ενεργοποίηση μιας πραγματικά βιώσιμης και φυσικά πράσινης ανάπτυξης.
Εννέα εύλογα ερωτήματα επί της ουσίας
- Είναι επαρκές κάποιος να διαχειρίζεται τις ξύλινες ή πλαστικές παλέτες δηλώνοντας θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, και την ίδια στιγμή ο στόλος οχημάτων που χρησιμοποιεί (κυρίως μέσω υπεργολάβων) να έχει μέσο όρο ηλικίας μεγαλύτερο των 20 ετών;
- Είναι επαρκές ο φωτισμός σε έναν αποθηκευτικό χώρο να είναι LED ή με φωτοσωλήνες, όταν η υπόλοιπη ενέργεια που καταναλώνεται προέρχεται από την καύση λιγνίτη;
- Είναι επαρκές να γίνεται διανομή εντός αστικού ιστού με φιλικά προς το περιβάλλον οχήματα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη η κυκλοφοριακή συμφόρηση, η δημιουργία ακουστικής όχλησης και η ασφάλεια;
- Είναι επαρκές να γίνεται διαχείριση απορριμμάτων σε συστήματα ανακύκλωσης και την ίδια στιγμή να μην υπάρχει αποχετευτικό δίκτυο και να χρησιμοποιούνται ελληνικές «πατέντες» απορρόφησης (από το περιβάλλον) τμήματος των λυμάτων;
- Είναι επαρκές να υπάρχουν υποδομές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις οροφές των κτισμάτων, αλλά τα ίδια τα κτίσματα να βρίσκονται σε περιοχές εκτός σχεδίου δόμησης;
- Είναι επαρκές να μιλάμε για βιώσιμη ανάπτυξη όταν η καταγραφή των δεικτών για τις εταιρείες είναι προαιρετική;
- Είναι επαρκές η πολιτεία να μην «μπορεί» να δημιουργήσει –έστω για προαιρετική χρήση– μια τράπεζα πληροφοριών με τους δείκτες περιβαλλοντικής «συμμόρφωσης» των επιχειρήσεων;
- Είναι επαρκές να οραματιζόμαστε «πράσινη» εφοδιαστική χωρίς χρηματοδοτικά εργαλεία αντικατάστασης του υπεργερασμένου στόλου οχημάτων;
- Είναι επαρκές να συζητάμε για ηλεκτροκίνηση, όταν ακόμα και σήμερα η ανακύκλωση μπαταριών (που περιέχουν κοβάλτιο) βρίσκεται στην πλειονότητά της εκτός συστημάτων ανακύκλωσης; Και μάλιστα τη στιγμή που το κοβάλτιο συλλέγεται στην Ασία από ανήλικους (κυρίως) εργάτες;
