Μαριτίνα Λάμπρου (SCI) – Σταμάτης Ανδριανόπουλος (Planning): Το ηλεκτρονικό εμπόριο «έχτισε» τα e-Logistics (έρευνα)

Το ηλεκτρονικό εμπόριο οδεύει ανοδικά και η πρόβλεψη είναι ότι η τάση αυτή θα συνεχιστεί, είτε σε συνδυαστικό μοντέλο με το φυσικό κατάστημα είτε σε αμιγείς ηλεκτρονικές αγορές.

Ανάλυση της κ. Μαριτίνας Λάμπρου, Director του Supply Chain Institute, και του κ. Σταμάτη Ανδριανόπουλου, Executive Consultant της Planning ΑΕ (έντυπο τεύχος Δεκεμβρίου 2023).

Το 2022 ο τζίρος του ηλεκτρονικού εμπορίου στη χώρα μας πλησίασε τα 20,5 δισ. ευρώ, καθώς οι Έλληνες προτιμούν να αγοράζουν από ελληνικά e-shop (91%). Όπως έχει αναδειχθεί πολλές φορές στα συνέδρια του Supply Chain Institute, οι βασικότεροι κλάδοι ανάπτυξης του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι αυτοί των ηλεκτρονικών ειδών, της ένδυσης και υπόδησης και των τροφίμων και ποτών.

Ασφαλώς, για να βηματίσουν μαζί επιχειρήσεις και αυξανόμενες προσδοκίες των e-shopper, χρειάζονται σύμμαχο την τεχνολογία, την ψηφιακή κουλτούρα, την αναδιοργάνωση διαδικασιών και την εκπαίδευση του προσωπικού.

Το e-Commerce έχει 3 κύριες διαστάσεις:

1. Το marketing, που έχει πλέον μετεξελιχθεί σε digital marketing.
2. Τα συστήματα Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών (ΤΠΕ), που και αυτές έχουν γίνει digital ΤΠΕ.
3. Το supply chain (SC) που, δυστυχώς, στη χώρα μας ακόμα μετασχηματίζεται σε digital supply chain, με χρονική υστέρηση.

Η ελληνική αγορά SC αναγνωρίζει βέβαια την αξία του digitalization. Όμως η Logistics αγορά μας δεν έχει προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του e-Commerce, οι οποίες είναι αρκετά διαφορετικές από αυτές των συμβατικών Logistics.

Οι παράγοντες διαφοροποίησης είναι οι ακόλουθοι:

1. Οι πολύ μικρότερες παραγγελίες, με λίγες γραμμές και με μικρή μέση αξία γραμμής. Στο e-Commerce μιλάμε κατά μέσο όρο για 4 – 8 γραμμές ανά παραγγελία (αντί των 16 – 30 στα συμβατικά Logistics), μέσης αξίας 8 – 25 ευρώ ανά γραμμή (αντί των 40 -180 ευρώ ανά γραμμή στα συμβατικά) και με μέση αξία παραγγελίας 40 – 120 ευρώ (αντί των 200 – 400 ευρώ στα συμβατικά).
2. Το σημαντικά υψηλότερο ποσοστό επιστροφών, λόγω του ότι οι εξυπηρετούμενοι πελάτες είναι στη πλειονότητά τους spot και όχι δομημένο πελατολόγιο, όπως στα συμβατικά Logistics (άρα καταγράφεται συχνά μη εύρεση του πελάτη από τον courier ή άρνηση πληρωμής είτε άρνηση παραλαβής των αποσταλθέντων ειδών). Ενώ στα συμβατικά Logistics μιλάμε για επιστροφές της τάξης του 0,2 – 0,6%, στο e-Commerce είμαστε ικανοποιημένοι με επιστροφές της τάξης του 1,2 – 5%.
3. Το υψηλότερο κόστος τήρησης αποθεμάτων, τόσο από πλευράς γυρίσματος (στο e-Commerce μιλάμε για γύρισμα 8 – 4, ενώ στα συμβατικά Logistics για γύρισμα 12 – 6), αλλά κυρίως λόγω της απαξίωσης των αποθεμάτων και του dead stock, που μπορεί να φτάσει και το 2 – 6% της αξίας τους.

Άρα το Logistics cost στο e-Commerce είναι σημαντικά ακριβότερο απ’ ό,τι στα συμβατικά Logistics, φτάνοντας στα επίπεδα του 10 – 15%, όταν στα συμβατικά είναι της τάξης του 2,5 – 5%.

Θεμελιώδεις παρεμβάσεις

Το ερώτημα είναι τι πρέπει να κάνουμε για να μειώσουμε το κόστος του ηλεκτρονικού εμπορίου για τις ίδιες τις επιχειρήσεις. Παρακάτω περιγράφονται τρεις τομείς δράσης – παρεμβάσεων, τους οποίους αξίζει να διαφοροποιήσουμε στα e-Logistics.

Α. Δυναμική ABC ανάλυση για προϊοντική γκάμα

Χρειάζεται πολλαπλή ABC ανάλυση (με πολλαπλά κριτήρια, ανάλογα σταθμισμένα, όπως είναι ο τζίρος, οι γραμμές, το margin και όχι μόνο ο τζίρος), που θα συμπεριλαμβάνει τους παράγοντες των εσόδων (τζίρο), των κερδών (margin) και του customer satisfaction (γραμμές).

Η ABC ανάλυση πρέπει να γίνεται ανά προϊοντική κατηγορία, σταθμίζοντας μετά το σύνολο της εταιρείας και την προϊοντική κατηγορία, ώστε να εξασφαλιστεί το βέλτιστο customer satisfaction χωρίς υπεραποθέματα.

Χρειάζεται δυναμικό service level ανά ABC κλάση. Προτείνουμε 98% στην κλάση Α, 90% στην κλάση Β και 75% στην κλάση C. Αυτό δίνει συνολικό customer service 0,75 x 98% + 0,20 x 90% + 0,05 x 75% = 95,3%: ποσοστό άκρως ικανοποιητικό.

Επίσης χρειάζεται και γύρισμα 8 στην Α, 6 στη Β και 3 στη C, που δίνει μέσο γύρισμα 0,75 x 8 + 0,20 x 6 + 0,05 x 3 = 7,35: γύρισμα επίσης πλήρως ικανοποιητικό. Η προσπάθεια πρέπει να γίνεται στα Α προϊόντα, αρκεί αυτά να έχουν οριστεί σωστά.

Ένα γύρισμα της τάξης του 7,35 με κόστος χρήματος 4,8% (Τράπεζα της Ελλάδος, 2017), δίνει κόστος αποθεματοποίησης 4,8 / 7,35 = 0,65%, ενώ αν τα κόστη dead stock και απαξίωσης είναι της τάξης του 2,5% του τζίρου, προκύπτει σύνολο 2,5% + 0,65% = 3,15%.

Σκεφτείτε αντίστοιχα γύρισμα 4 και dead 4,5% που δίνει σύνολο 4,8% / 4 + 4,5% = 5,7%: χάνονται 2,55% μονάδες από το margin.

Β. Παραγωγικότητα αποθήκης

Ενώ στα συμβατικά Logistics έχουμε σε ποσοστό 65 – 90% box picking, στο e-Commerce έχουμε 75 – 90% item picking. Αν βάλουμε παλετοθέσεις picking στα e-Logistics και εάν για να συλλέξει ο picker μία παραγγελία 4 – 6 γραμμών πρέπει να διανύσει όλη την αποθήκη, τότε η παραγωγικότητά του θα πέσει στις 300 – 500 γραμμές ανά βάρδια. Εδώ απαιτείται συγκεντρωτικό picking (π.χ. ανά γκρουπ των 20 – 30 παραγγελιών, ώστε στη «βόλτα» του ο picker να συλλέξει 100 – 150 γραμμές και η παραγωγικότητά του να ανέβει στις 700 – 1.000 γραμμές).

Εναλλακτικά μπορούμε να πάμε σε συστήματα pick2light που έχουν μεν κόστος ανατροφοδοσίας, αλλά η παραγωγικότητά τους μπορεί να ξεπεράσει τις 1.200 γραμμές.

Βέβαια τα e-Logistics έχουν συνήθως και κόστος συσκευασίας που διπλασιάζει (τουλάχιστον) το κόστος του picking.

Άρα η αποθήκη του e-Commerce θέλει ένα άλλο στήσιμο, μία άλλη αυτοματοποίηση, ώστε να είναι αποδοτική. Εξάλλου το e-Commerce ήταν αυτό που έδωσε τη μεγάλη ώθηση στην αυτοματοποίηση των Logistics (βλ. Amazon, Alibaba κ.ά.).

Θα πουν οι εταιρείες 3PL ότι με βραχυχρόνια συμβόλαια δεν επενδύουν σε αυτοματοποίηση. Όμως ο σύγχρονος καπιταλισμός επιβραβεύει το ρίσκο. Σταθερές, εγγυημένες συνθήκες και κέρδος δεν συμβαδίζουν.

Εκτιμούμε ότι με picking 500 γραμμών ανά βάρδια και με κόστος εργαζόμενου 16.000 ευρώ ανά έτος, προκύπτει κόστος γραμμής 16.000 / (222 x 500) = 0,15 ευρώ ανά γραμμή, το οποίο διπλασιάζεται για να καλύψει τη συσκευασία και τριπλασιάζεται για να καλύψει τα κόστη παραλαβών, κτιρίου, διοίκησης, αποθήκης κλπ. Άρα, κόστος 0,45 ευρώ ανά γραμμή και για παραγγελία π.χ. 5 γραμμών και 70 ευρώ, βγάζει τελικό κόστος 5 x 0,45 / 70 = 3,2%.

Αν η παραγωγικότητα picking και packing ήταν π.χ. στις 1.200 γραμμές, το κόστος θα έπεφτε στις 2 x [16.000 / (222 x 1.200)] + 0,15 = 0,27 ή σε ποσοστό 5 x 0,27 / 70 = 1,9%.

Γ. Last mile – διανομές, επιστροφές, εισπράξεις

Συνήθως η αγορά εδώ δίνει το μεγαλύτερο βάρος της, αν και είναι σχετικά το πιο ανελαστικό κόστος. Σκεφτείτε ότι π.χ. κόστος διανομής 2,5 – 3,5 ευρώ σε παραγγελία των 70 ευρώ δίνει ποσοστό κόστους (2,5 – 3,5) / 70 = 3,5 – 5%. Αν υπάρχουν επιστροφές της τάξης του 4%, το ποσοστό κόστους γίνεται 3,65 – 5,2%, ενώ μαζί με αντικαταβολές προσεγγίζει το 4,5 – 6%.

Γι’ αυτό το λόγο οι εταιρείες στις μικρές παραγγελίες μετακυλούν το κόστος αυτό στον πελάτη, αν και σύμφωνα με το National Retail Federation των ΗΠΑ, το 60% των on line transaction είναι free shipping (συνήθως με όριο τα 35 ευρώ, π.χ. στη Wall Mart κ.ά.). Το Amazon έχασε 7,2 δισ. δολάρια για free shipping (δηλαδή 2,4 δισ. δολάρια από το κέρδος του).

Εδώ διαφαίνεται πως εναλλακτικοί τρόποι παράδοσης μέσω θυρίδων και clever points κερδίζουν έδαφος, εφόσον διευκολύνουν τον καταναλωτή και παράλληλα εξυπηρετούν τους sellers. Σήμερα αυτά τα εναλλακτικά εργαλεία καλύπτουν καλά την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, ενώ σταδιακά εξαπλώνονται και σε άλλες περιοχές. Αυτό που πρέπει να προσέξουμε εδώ είναι το πώς θα μειώσουμε το ποσοστό των επιστροφών.

Συμπεράσματα

Τα e-Logistics έχουν μεγάλο κόστος. Εμείς στους παραπάνω τρεις παράγοντες μαζέψαμε κόστος της τάξης του 3,15% + 1,9% + 4,5% = 9,55%, που μπορεί όμως να φτάνει και στα 5,7% + 3,2% + 6% = 14,9%.

Η κλάση του 10 – 15% είναι αυτή στην οποία κινούνται τα e-Logistics. Καμία σχέση με το κόστος των συμβατικών Logistics, που βρίσκεται στο 2,5 – 5%.

Άρα χρειάζεται διαφορετικό στήσιμο, γιατί και το margin είναι μικρότερο. Ήδη έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες από e-shop για εξειδικευμένα e-Logistics. Περιμένουμε να δούμε και αντίστοιχες προσπάθειες από την 3PL αγορά.