Γεώργιος Ι. Δουκίδης: «Πληθωρισμός: Προκλήσεις και ευκαιρίες για το ελληνικό επιχειρείν»  

Η ομιλία του κ. Γεώργιου Ι. Δουκίδη (καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιστημονικός σύμβουλος του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών [ΙΕΛΚΑ]) στο 1^ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Green Transport & Logistics, με τίτλο «Navigating the Future» , το οποίο διοργάνωσε στις 17 Φεβρουαρίου 2023 η «Τεχνοεκδοτική / T–Press».  

Στη νέα οικονομική πραγματικότητα του υψηλού πληθωρισμού, τρεις είναι οι εμπλεκόμενοι που πρέπει να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την κρίση: οι πολίτες / καταναλωτές, οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες.

Συνήθως η συζήτηση επικεντρώνεται στις πρώτες δύο κατηγορίες. Ήδη οι καταναλωτές δημιουργούν αγοραστικές συνήθειες εξοικονόμησης σε τέσσερα επίπεδα, τα οποία, όπως αποτυπώνεται στον πίνακα 1, είναι: μείωση αγορών (λιγότεροι όγκοι, μικρότερες συσκευασίες), αλλαγή επωνυμίας (αλλαγή μάρκας, αλλαγή καταστήματος, αγορά προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας), ακύρωση ή αναβολή αγορών που αφορούν διασκέδαση ή σημαντικές αγορές για το σπίτι, και, τέλος, αύξηση του εισοδήματος (αποταμίευση, δεύτερη εργασία) αλλά και αξιοποίηση των πιστωτικών καρτών.

Στα μέτρα των κυβερνήσεων περιλαμβάνονται συνήθως τέσσερις δράσεις:

1. Μείωση του ΦΠΑ σε ουσιώδη αγαθά / υπηρεσίες.
2. Οριζόντιες ή εξειδικευμένες οικονομικές ενισχύσεις των καταναλωτών.
3. Έλεγχος της αγοράς για πάταξη της αισχροκέρδειας ή του αθέμιτου ανταγωνισμού.
4. Μεταρρυθμίσεις που μειώνουν τα κόστη σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας.

Στην Ελλάδα η πιο γνωστή δράση σήμερα είναι το λεγόμενο «καλάθι του νοικοκυριού», το οποίο αξιοποιούν ουσιαστικά οι καταναλωτές. Συγκεκριμένα, για τους 2 στους 3 το καλάθι αυτό αντιπροσωπεύει το 15-20% των συνολικών αγορών τους στο σουπερμάρκετ. Υπάρχει ωστόσο προβληματισμός, καθώς η πλειονότητα των καταναλωτών (84%) προτιμάει μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα. Το 41% θεωρούν ότι το καλάθι δεν προσφέρει κάτι σημαντικό στην εξοικονόμηση κόστους και μόνο το 9% θεωρούν ότι περιλαμβάνει επαρκή αριθμό προϊόντων.

Συχνά ξεχνάμε όμως την κατηγορία των εταιρειών, όπου η διαχείριση της κρίσης του πληθωρισμού μπορεί να εξελιχθεί και σε επιχειρηματική ευκαιρία. Πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Ερευνών Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) μεταξύ ανώτερων στελεχών του κλάδου των προμηθευτών και των λιανεμπόρων προϊόντων ευρείας κατανάλωσης (FMCG [Fast-moving consumer goods]) καταγράφει μια μεικτή εικόνα.

Η διαχείριση της κρίσης του πληθωρισμού εξελίσσεται σε έναν σοβαρό και ιδιαίτερα απαιτητικό αγώνα αντοχής, αφού 1 στα 2 στελέχη θεωρεί ότι θα κρατήσει τουλάχιστον έως τα τέλη του 2024, ενώ 8 στα 10 στελέχη αναφέρουν ότι οι αυξήσεις των τιμών είχαν αρνητικές συνέπειες στην εταιρεία τους. Η αρνητική επίδραση βασίζεται και στο γεγονός ότι οι 9 στις 10 επιχειρήσεις προσπάθησαν να απορροφήσουν τις ανατιμήσεις. Μάλιστα το ποσοστό της απορρόφησης έφτασε κατά μέσο όρο στο 25% των αυξήσεων.

Είναι αναμενόμενο ότι τα κορυφαία προβλήματα που αντιμετωπίζουν τώρα οι εταιρείες οφείλονται στο φαινόμενο του πληθωρισμού. Όπως φαίνεται στον πίνακα 2, μεταξύ των δέκα πιο σοβαρών προβλημάτων που καλούνται να επιλύσουν οι επιχειρήσεις στις αρχές του 2023, τα οκτώ σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τις αυξήσεις των τιμών σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς και στις παρενέργειες που προκαλούν αυτές οι αυξήσεις. Συγκεκριμένα, οι επιχειρηματίες ανέφεραν κυρίως τα ακόλουθα προβλήματα:

1. Αυξημένα κόστη λειτουργίας.
2. Αυξημένο κόστος προμήθειας προϊόντων ή / και πρώτων υλών.
3. Χαμηλή κερδοφορία, η οποία σχετίζεται με τα κόστη και με τη μερική απορρόφηση των αυξήσεων.
4. Αβεβαιότητα για το επιχειρηματικό περιβάλλον, εξαιτίας των διαδοχικών κρίσεων (της πανδημίας, του πολέμου, του πληθωρισμού κλπ.).
5. Αδυναμία πρόβλεψης της ζήτησης λόγω των δυναμικών αλλαγών στις καταναλωτικές συνήθειες.
6. Μείωση των πωλήσεων, η οποία αποτελεί μια δραστική αντίδραση των αγοραστών.
7. Προβλήματα με τη διαθεσιμότητα ορισμένων προϊόντων.
8. Πίεση στη συνεργασία μεταξύ λιανεμπορίου και βιομηχανίας.

Με βάση τα παραπάνω, είναι αντιληπτό το γιατί τα θέματα προτεραιότητας για τις επιχειρήσεις (ιδίως τα θέματα που αφορούν την παραγωγή ή την εμπορία των ευρείας κατανάλωσης αγαθών τα οποία πωλούνται στα σουπερμάρκετ) σχετίζονται αυτή τη στιγμή με την αντιμετώπιση των πιέσεων που δέχονται οι επιχειρήσεις από τον πληθωρισμό.

Θέματα προτεραιότητας

Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται στον πίνακα 3, τα στελέχη αναφέρουν ως σημαντικότερα θέματα την ενίσχυση των πωλήσεων –αφού σε όγκο είχαμε πτώση ακόμη και στα τρόφιμα– και τη διαχείριση των ανατιμήσεων όχι μόνο σε σχέση με τους προμηθευτές αλλά και εσωτερικά, μέσα σε κάθε εταιρεία. Τρίτο σημαντικότερο θέμα για τις επιχειρήσεις είναι η μείωση τους κόστους λειτουργίας, εφόσον και το κόστος αυτό επηρεάζεται άμεσα από την αύξηση του κόστους της ενέργειας και των προμηθειών.

Τέλος, πολύ σημαντική για τις επιχειρήσεις είναι και η διαχείριση του πληθωρισμού σε σχέση με τους πελάτες τους, διαχείριση η οποία δεν αφορά μόνο το θέμα της σωστής επικοινωνίας, αλλά γενικότερα την αξία που προσφέρουν οι επιχειρήσεις στους πελάτες τους σε τρία επίπεδα:

Α. Για την αύξηση της εμπιστοσύνης μέσα από το αναμορφωμένο προϊοντικό μείγμα.

Β. Για την υποστήριξή τους σε όλα τα στάδια των αγορών, με την αναβάθμιση της εμπειρίας τους.

Γ. Για την προσφορά εξατομικευμένων και ολοκληρωμένων υπηρεσιών.

Στρατηγική αντιμετώπιση του πληθωρισμού

Μια ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισης των προκλήσεων του πληθωρισμού από τις επιχειρήσεις, με μακροπρόθεσμη στόχευση, απαιτεί επικέντρωση στους εξής τρεις πυλώνες:

1. Ευελιξία και αποτελεσματικότητα στην αλυσίδα εφοδιασμού.
2. Εμπορικές καινοτομίες.
3. Έμφαση στη παραγωγικότητα.

Η στρατηγική της ευελιξίας και της αποτελεσματικότητας στον τομέα του εφοδιασμού μπορεί να φέρει σημαντικές μειώσεις κόστους. Οι ευέλικτες πρακτικές προμηθειών σε περιόδους κρίσης αναδεικνύουν νέους προμηθευτές με πιο άμεσα κανάλια διανομής, προμηθευτές οι οποίοι ανταποκρίνονται καλύτερα στις διακυμάνσεις της ζήτησης και έχουν χαμηλότερα κοστολόγια.

Οι επενδύσεις σε αυτοματισμούς και σε τεχνολογία απελευθερώνουν εργατικό δυναμικό, ενώ βοηθούν στη λήψη αποφάσεων, ώστε, για παράδειγμα, να γίνονται σωστές παραγγελίες προκειμένου να αποφευχθούν προβλήματα όπως είναι το υπερβάλλον στοκ ή η έλλειψη προϊόντων.

Επίσης οι σχέσεις μεταξύ προμηθευτών και αγοραστών είναι δυνατό να καλυτερέψουν, και οι διαπραγματεύσεις να γίνονται σε επίπεδο win-win, εάν υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια δεδομένων στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δύο συνεργάτες κατά τα αρχικά ή κατά τα τελικά στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας, αλλά και στις προτεραιότητες που θέτουν οι ίδιοι για την επίλυση των προβλημάτων αυτών.

Για τις εμπορικές καινοτομίες με έμφαση στην αποδοτικότητα είναι αναγκαία μια οργανωμένη αντιμετώπιση με ένα μείγμα δράσεων οι οποίες αποτυπώνουν μια ουσιαστικότερη γνώση των αναγκών της αγοράς, δεδομένου ότι η προσφορά σχετίζεται με τη ζήτηση και με τις πραγματικές ανάγκες των καταναλωτών. Στις βέλτιστες πρακτικές περιλαμβάνεται μια συγχρονισμένη ευελιξία στην τιμολογιακή πολιτική, όπως είναι, για παράδειγμα, η δυναμική τιμολόγηση, με βάση τη συνεχή καταγραφή της διαρκώς μεταβαλλόμενης «αντίληψης τιμής» από την πλευρά των πελατών.

Οι προωθητικές ενέργειες πρέπει να αναβαθμιστούν και να γίνουν πιο στοχευμένες και περισσότερο προσωποποιημένες (αξιοποιώντας πλέον τα πολλά δεδομένα των αγορών και το προφίλ των πελατών) ώστε να αποβούν πιο αποδοτικές και λιγότερο κοστοβόρες, αλλά και για να προσφέρουν πραγματική αξία. Στο προϊοντικό μείγμα θα πρέπει να απλοποιηθούν οι επιλογές που έχουν οι αγοραστές και να συνδυαστούν αρμονικά μεταξύ τους προϊόντα χαμηλού κόστους με προϊόντα τα οποία έχουν υψηλό περιθώριο κέρδους.

Η έμφαση στην παραγωγικότητα είναι ένας συνεχής αγώνας των επιχειρήσεων. Ειδικά όμως σε περιόδους κρίσης, μπορεί να υπάρχουν όντως σημαντικές αυξήσεις της παραγωγικότητας μέσω στρατηγικών τρόπων, οι οποίοι είναι οι εξής:

1. Μείωση των γενικών εξόδων.
2. Αποδοτικότερη λειτουργία των τμημάτων προμηθειών και λογιστηρίου (π.χ. μέσω της ηλεκτρονικής τιμολόγησης).
3. Αυτοματοποίηση και ψηφιοποίηση χρονοβόρων διαδικασιών.
4. Βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των εργαζομένων.
5. Προώθηση της δημιουργικότητας και της καινοτομίας σε όλο το προσωπικό.
6. Προσφορά νέων, καινοτόμων και υψηλής αξίας προϊόντων.
7. Ριζικός επανασχεδιασμός των βασικών υποθέσεων των προϋπολογισμών, καθώς και των επιχειρηματικών πλάνων.

Οι παραπάνω εταιρικές στρατηγικές δεν βοηθούν μόνο να ξεπεραστεί ένα σοβαρό πρόβλημα μερικών ετών, αλλά θέτουν τις βάσεις για μακροπρόθεσμη επιχειρηματική αντοχή, ισχυρή ανάπτυξη και επιτυχία.