Η εγκληματικότητα στα διεθνή ύδατα, με πειρατείες, ένοπλες ληστείες, απαγωγές κλπ., απασχολεί ιδιαίτερα κυβερνήσεις, φορείς και επιχειρήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ μοιραία αφορά και την ελληνική ναυτιλία, καθώς είναι μία από τις ισχυρότερες στον πλανήτη.
Άρθρο του κ. Άρη Κτενά, HSEQ Superintendent, Company Security Officer (έντυπο τεύχος Σεπτεμβρίου 2023).
Ένα από τα πλέον γνωστά και μεγαλύτερα hotspot για τη θαλάσσια ασφάλεια (maritime security) είναι ο κόλπος της Γουινέας, ο οποίος βρίσκεται στα ανοιχτά των ακτών της δυτικής Αφρικής και στον οποίο σημειώνονται συχνά περιστατικά σύγχρονης πειρατείας. Ομάδες ενόπλων επιτίθενται σε διερχόμενα εμπορικά πλοία καταλαμβάνοντάς τα, ληστεύοντας πολύτιμα φορτία, απάγοντας τα πληρώματα των ναυτικών και ζητώντας λύτρα.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει συντονισμένες προσπάθειες από τις περιφερειακές κυβερνήσεις, τους διεθνείς οργανισμούς και τους φορείς της ναυτιλίας για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης απειλής. Μάλιστα οι χώρες της περιοχής έχουν εντατικοποιήσει τις ναυτικές περιπολίες και το συντονισμό μέσω κοινών πρωτοβουλιών για την ασφάλεια στη θάλασσα, όπως είναι το Yaounde Architecture και το Διαπεριφερειακό Δίκτυο του Κόλπου της Γουινέας (GoGIN).
Ο Κώδικας Δεοντολογίας του Γιαουντέ (σ.σ. η Γιαουντέ είναι η πρωτεύουσα του Καμερούν), ο οποίος υιοθετήθηκε από 25 χώρες της περιοχής, παρέχει ένα πλαίσιο συνεργασίας, ανταλλαγής πληροφοριών και συντονισμού μεταξύ των παράκτιων κρατών. Επιπλέον, μεμονωμένες χώρες έχουν ενισχύσει το νομικό τους πλαίσιο, επιτρέποντας την αποτελεσματικότερη δίωξη των ναυτικών εγκληματιών.
Παράλληλα, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO), το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC), καθώς και το Διεθνές Ναυτιλιακό Γραφείο του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (IMB), συμμετέχουν ενεργά στην υποστήριξη των περιφερειακών προσπαθειών, με κοινές ναυτικές επιχειρήσεις, με πρωτοβουλίες ανάπτυξης και ενίσχυσης των τοπικών δυνάμεων ασφαλείας, καθώς και με ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ όλων των εμπλεκομένων.
Ιδιωτική ασφάλεια
Πολλοί πλοιοκτήτες και φορείς εκμετάλλευσης χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες των ιδιωτικών εταιρειών ασφάλειας στη θάλασσα (Private Maritime Security Company [PMSC]). Πρόκειται για εξειδικευμένες επιχειρήσεις που παρέχουν ένοπλες ομάδες ασφαλείας ή αναπτύσσουν τεχνολογίες ασφαλείας επί του σκάφους για την προστασία του όταν διέρχεται από περιοχές υψηλού κινδύνου.
Οι PMSC εργάζονται σε συμμόρφωση με τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές και τηρούν αυστηρούς κανόνες εμπλοκής, παρέχοντας ένα επιπλέον επίπεδο άμυνας έναντι των πειρατικών επιθέσεων και μετριάζοντας τους κινδύνους για τους ναυτικούς και το φορτίο.
Βέλτιστες πρακτικές
Η διεθνής ναυτιλιακή βιομηχανία έχει τονίσει επανειλημμένα τη σημασία της εφαρμογής πρακτικών ασφάλειας για τον μετριασμό των κινδύνων πειρατείας στον Κόλπο της Γουινέας. Η συνεργασία με τις ναυτικές αρχές, η ανταλλαγή πληροφοριών και η τήρηση των κατευθυντήριων γραμμών του κλάδου, όπως είναι οι Βέλτιστες Πρακτικές Διαχείρισης (BMP) που αναπτύχθηκαν από ναυτιλιακές ενώσεις, είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση των προτύπων ασφαλείας.
Βάσει των παραπάνω, κάθε ναυτιλιακή εταιρεία που τα πλοία της διέρχονται από τον Κόλπο της Γουινέας οφείλει να λαμβάνει οχτώ σημαντικά μέτρα, που είναι τα εξής:
- Ενδελεχής εκτίμηση κινδύνου (Risk Assessment) πριν τα πλοία προσεγγίσουν στον κόλπο της Γουινέας, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως είναι η τρέχουσα κατάσταση ασφαλείας, τα πρόσφατα περιστατικά πειρατείας και η ευπάθεια του σκάφους.
- Τακτική επικοινωνία με τις περιφερειακές αρχές, όπως είναι τα Κέντρα Συντονισμού Ναυτικής Διάσωσης (MRCC), και άμεση αναφορά τυχόν ύποπτων δραστηριοτήτων ή περιστατικών ασφαλείας.
- Εφαρμογή των κατάλληλων μεθόδων προστασίας του πλοίου, όπως είναι η χρήση φυσικών φραγμών με razor wire (αγκαθωτή ταινία ή σύρμα ξυραφιού) και η περίφραξη, ο ενισχυμένος φωτισμός και η περιφρούρηση (hardening) ευάλωτων σημείων εισόδου.
- Ευαισθητοποίηση του πληρώματος, με την εκπαίδευσή του για την αντιμετώπιση των κινδύνων που σχετίζονται με την πειρατεία, για τις διαδικασίες αντίδρασης και για τη σημασία της υψηλού επιπέδου επαγρύπνησης κατά τη διέλευση.
- Συνοδεία ασφαλείας και ομαδικές διελεύσεις σε συντονισμό με ναυτικές δυνάμεις ή ιδιωτικές εταιρείες θαλάσσιας ασφάλειας, για την ενίσχυση της προστασίας των πλοίων.
- Χρήση συστημάτων έγκαιρης ανίχνευσης, όπως είναι τα ραντάρ, το Automatic Identification System (AIS) και οι περιπολίες επιφυλακής, για τον εντοπισμό πιθανών απειλών σε πρώιμο στάδιο, με σκοπό την αποτροπή επιθέσεων.
- Ανάπτυξη ή επανεξέταση των τακτικών σχεδίων αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης (όπως είναι τα περιστατικά πειρατείας), με σκοπό την ασφάλεια του πληρώματος και την έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας από τις αρμόδιες αρχές.
- Συμμόρφωση με τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές και τους κανονισμούς, όπως είναι ο Διεθνής Κώδικας Ασφάλειας Πλοίων και Λιμενικών Εγκαταστάσεων (ISPS) και η Σύμβαση Ναυτικής Εργασίας (MLC) για τη βελτίωση της θαλάσσιας ασφάλειας συνολικά.
Ενώ οι προκλήσεις εξακολουθούν να υφίστανται στον κόλπο της Γουινέας, οι πρόσφατες ενημερώσεις καταδεικνύουν μια προορατική προσέγγιση από τις περιφερειακές κυβερνήσεις και τους διεθνείς φορείς, με διαρκείς προσπάθειες και συνεχείς επενδύσεις στη δημιουργία νέων μέσων αντιμετώπισης της εγκληματικότητας. Συνεργατικές πρωτοβουλίες, ναυτικές περιπολίες, νομοθετικά μέτρα και λύσεις ιδιωτικής ασφάλειας συμβάλλουν στην ευημερία του θαλάσσιου εμπορίου στην περιοχή.
